niczym przysłowiowy pies do jeża. W ramach rzeczonego projektu prosimy po świecie całym znamienitych ludzi o pięć ważnych w ich opinii dat z ostatniego stulecia.
Po co? Pewnie po to, żeby przez chwilę (w czasie Igrzysk) pogłówkować o świecie czekającym nas za sto lat. Trudno przewidzieć jak potoczą się dalsze losy naszego projektu. Zamierzamy zbierać daty, podobnie jak książki, jak filmowe sceny na 5inLodz.pl, tak samo jak zdjęcia opisujące Świat Miast na 6inLodz.pl.
Jest środek sierpnia, zbierzmy więc pięć dat z ostatnich dni. Czy da się wyczytać z nich cokolwiek?
1 – Zacznijmy od sierpniowej ulicy. Teoretycznie doskonale wiemy, że ulica jest strukturą skomplikowaną, uplecioną z całego szeregu całkowicie różnych systemów znaków i symboli.
Tym razem nie chodzi nam o łódzką Włókienniczą. O niej szepniemy słówko następnym razem.
Proszę sobie wyobrazić: idziemy Nowogrodzką, ponieważ tutaj łatwo jest samemu zobaczyć do jakiego stopnia coś istotnego z jednej perspektywy obraca się w coś drugorzędnego z innej. Takie spacery wpływają dodatnio nie tylko na specjalistów z dziedziny socjologii miast i urbanistów. Przydają się każdemu, kto zamierza korzystać i zajmować się przestrzenią wspólną, projektować systemy znaków, deliberować nad rozbieżną perspektywą pamięci.
2 – Święto religijne, święto maryjne obchodzone 15 sierpnia ma wyjątkowo bogatą i długą tradycję w kulturach wielu krajów. Jako Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny osadzone jest w starej wschodniej tradycji prawosławnego święta Zaśnięcia Marii Panny (gr. Κοίμησις [„Koimesis”]). Jego początków można szukać już u pisarzy wczesnochrześcijańskich z II w. n. e., takich jak Meliton z Sardes (gr. Μελίτων Σάρδεων). W Polsce za sprawą Bitwy Warszawskiej, zwanej Cudem nad Wisłą, z sierpnia 1920 roku, i skutecznego powstrzymania nacierającej na stolicę Armii Czerwonej jest to święto także o oczywistym charakterze wojskowym, historycznym. Ikonograficznie jest to pewien kłopot, bo trudno znaleźć przedstawienia Marii Kawalerzystki.
Tradycję świąt zawsze warto wzbogacać. Pamiętając o męstwie tych, którzy na przedpolach Warszawy ocalili egzystencję II RP i szanując refleksję czysto religijną może uda się zmieścić w dzisiejszych obchodach szeroki, szczery uśmiech wierzchowca, na którym Maria jedzie do Egiptu na XV-wiecznym poliptyku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Oprócz silnej, osobistej wiary, i ułańskiej fantazji warto do naszego – odświętnego – wyobrażenia o nas samych dodać pamięć o szarżach i podróżach na wierzchowcach skromnych. Ten ze wspomnianego gotyckiego obrazu ma tak filozoficzny wyraz własnych myśli na wierzchu, że każdemu w pędzie szarżującemu będzie z nim do twarzy. Proszę sobie wyobrazić jak szarżę szwadronu podobnych rumaków opisałby Witold Gombrowicz.
3 – Zwydarzeń z ostatniej chwili, z zeszłego tygodnia dokładnie, warto zwrócić uwagę na Suwałki. Od piątku 16 do niedzieli 18 sierpnia odbywał się tam po raz czwarty festiwal „Wajda na nowo”. Dyrektorem artystycznym wydarzenia jest Andrzej Pągowski, co gwarantuje żywe tempo i wyraźny kontrast między poszczególnymi propozycjami programu.
Bardzo, bardzo potrzebujemy jakiegoś wydarzenia, które rozpocznie proces odzyskiwania suwerenności nad własną uwagą, nad decyzją czemu z uwagą przyglądamy się, co nas nie interesuje. Zdaje się, że nie sposób wrócić do takiej cyrkulacji obrazów, sytuacji i informacji, jaka wypełniała kulturę z czasów Wajdy i innych twórców polskiej szkoły filmu, czy plakatu. Tak precyzyjnej, tak świadomej artykulacji kadru trudno się spodziewać w dzisiejszym horyzoncie uwagi zawalonym „najświeższymi” bodźcami, opiniami, postami, etc.
Oglądajmy dawne filmy, plakaty, kto wie, może tylko nam się zdaje, że nie ma drogi powrotu do poczucia własnej poznawczej autonomii wobec tego, co wpada w oczy. Musimy stale próbować.
4. Festiwal Filmowy Wajda na Nowo
4 – Celować można, strzelać (dziś) trzeba co chwila.
Zanim doleci, będzie następna, głośna salwa.
Pewne aspekty zbiorowego, społecznego wyobrażenia sobie nas samych pozostają zaskakująco stabilne, „prastare”.
5 – Otóż to. Jaka jest piąta data?
