
Kolekcja Marxa. Wybór
Jacek Michalak
Kolekcja dr. Ericha Marxa to najważniejsza i najpotężniejsza prywatna kolekcja sztuki w Berlinie. To także jedna z najważniejszych kolekcji sztuki współczesnej w Niemczech i na świecie. Fragment kolekcji (między innymi prace Andy’ego Warhola, Josepha Beuysa, Roberta Rauschenberga i Cy Twombly’ego) pierwszy raz został pokazany w roku 1982 w Neue Nationalgalerie w Berlinie, wzbudzając entuzjastyczne przyjęcie. W następstwie tej prezentacji władze landu Berlin, chcąc zatrzymać Kolekcję dr. Ericha Marxa w Berlinie, zdecydowały o przebudowie nieużytkowanego budynku dawnego dworca kolejowego – Hamburger Bahnhof – na potrzeby prezentacji sztuki współczesnej i umieszczeniu tam największych cykli zbioru podstawowego Kolekcji dr. Marxa, jako stałej ekspozycji.
Z przyjemnością objąłem patronat nad wystawą Kolekcja Marxa. Wybór. Erich Marx to jedna z najwybitniejszych osobowości w pejzażu kulturalnym Berlina. Jego prestiżowa kolekcja należy do najcenniejszych zbiorów sztuki współczesnej, która – jak dotychczas – nie znajduje sobie równej wśród muzeów Europy. Prywatna kolekcja dr. Ericha Marxa oraz jego osobiste zaangażowanie doprowadziły do przekształcenia w muzeum i rewitalizacji dawnego dworca kolejowego Hamburger Bahnhof w Berlinie. Cieszę się bardzo, że galerii Atlas Sztuki udało się pozyskać część tej cennej kolekcji, by zaprezentować ją w ramach wystawy organizowanej w Łodzi. W skondensowanej formie pokazane tam zostaną ważne prace pochodzących z Europy oraz Ameryki Północnej artystów średniego i młodszego pokolenia. Galeria Atlas Sztuki jest, jako jedna z najbardziej renomowanych galerii sztuki współczesnej w Polsce, wspaniałym miejscem dla wystawy o tak dużej wartości artystycznej. Wystawa jest kolejnym dobitnym przykładem tego, jak ścisła i gęsta sieć stosunków kulturalnych powstała między Polską i Niemcami, właśnie na płaszczyźnie prywatnej. Jakieś pięć lat temu Erich Marx zaczął się interesować także sztuką współczesną pochodzącą z Polski. Dzisiaj wśród jego zbiorów znajdują się dzieła tak wybitnych artystów jak Wilhelm Sasnal, Zbigniew Rogalski, Rafał Bujnowski i Roman Lipski. Instytut Polski w Berlinie zaprezentował w ubiegłym roku wystawę jego polskiej kolekcji. Bliskie, osobiste kontakty kolekcjonera z galerią Atlas Sztuki umożliwiły zorganizowanie obecnej wystawy w Łodzi. Fakt ten pozwala nam mieć nadzieję na dalsze znaczące wystawy. W jubileuszowym roku 20. rocznicy dobrego sąsiedztwa między Niemcami i Polską życzę wystawie sukcesu i zainteresowania, na jakie zasługuje. Rüdiger Freiherr von Fritsch Ambasador Republiki Federalnej Niemiec w Rzeczypospolitej Polskiej
Z radością przyjąłem propozycję wystawienia dzieł z mojej kolekcji w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Moje prywatne spotkania, które miałem i mam w Polsce, przekonały mnie o niezwykle żywotnej kulturze tego kraju. W mojej kolekcji, której część można obejrzeć na wystawie, reprezentowani są również młodzi polscy artyści ze swymi znakomitymi dziełami, co naturalnie jest także wynikiem moich pomyślnych związków z krajem sąsiednim, jakim jest Polska. Szczecin – dawniej Stettin – leży zaledwie godzinę drogi pociągiem lub samochodem od Berlina. Jestem jednak przekonany, że niewielka liczba berlińczyków jest świadoma tej bliskości, a przecież Szczecin jest wpisany w historię Prus, a tym samym całych Niemiec. Tym bardziej się cieszę, że Nationalgalerie der Staatlichen Museen zu Berlin (Galeria Narodowa Państwowych Muzeów w Berlinie), działająca pod patronatem Stiftung Preußischer Kulturbesitz (Fundacji Pruskiego Dziedzictwa Kultury) odpowiedziała na prośbę moich polskich kolegów o wypożyczenie części jej zbiorów. Prezentowana ekspozycja jest niewielkim wycinkiem mojej kolekcji. Dokumentuje rozwój malarstwa europejskiego i północnoamerykańskiego na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat. Wystawa zostanie zaprezentowana w siedzibie dawnego – leżącego w pobliżu portu – muzeum miejskiego, zbudowanego w latach 1911-1913 przez Wilhelma Meyera-Schwartaua. W tym gmachu, w którym niegdyś były zgromadzone bogate zbiory, częściowo należące do szczecińskiego mieszczaństwa, ożywa nasza wspólna historia. Będąc kolekcjonerem, który swój zbiór powierzył publicznemu muzeum, z zachwytem obserwuję zaangażowanie obywateli Szczecina w uczynienie z tej placówki bogatego miejsca – prezentującego liczące się dzieła sztuki wszystkich gatunków, zwłaszcza, że większość wcześniejszych zbiorów przepadła w wyniku strasznych katastrof wojennych. Jestem niezwykle szczęśliwy, że dzięki mojej kolekcji mogę się przyczynić z jednej strony do tego, że zostaną tu zaprezentowane młodsze dzieła sztuki malarskiej, z drugiej zaś, że przypomniana zostanie historia tego gmachu jako muzeum, w którym żywa jest tradycja kolekcjonerska. *Tłumaczenie z języka niemieckiego: Anna MaziarzTekst opublikowany pierwotnie w katalogu wydanym nakładem Muzeum Narodowego w Szczecinie.
Kolekcja Ericha Marxa stanowi nie tylko najpotężniejszą prywatną kolekcję sztuki w Berlinie, ale także należy do najlepszych tego typu kolekcji na świecie. Początkowo zbierana w tajemnicy – fakt bez precedensu w historii kolekcjonerstwa – została zaprezentowana w 1982 roku w niezwykłym miejscu – w Neue Nationalgalerie (Nowej Galerii Narodowej) w Berlinie. Był to zaskakujący debiut – pokazane zostały nadzwyczajne cykle prac takich twórców, jak Niemiec Joseph Beuys, Amerykanie – Andy Warhol, Robert Rauschenberg i Cy Twombly, z których każdy osiągnął sławę na światową skalę. Ta pierwsza wystawa sprawiała wrażenie, że kolekcjoner przez przynajmniej 20 lat zajmował się wyłącznie tym, aby zestawić ze sobą tak znakomite cykle obrazów. W rzeczywistości nie upłynęło nawet dziesięć lat od momentu, w którym Erich Marx – pochodzący z Badenii, a mieszkający w Berlinie biznesmen – podjął heroiczną decyzję o utworzeniu kolekcji sztuki na najwyższym poziomie. Wspólnie z Heinerem Bastianem, swoim najbliższym doradcą w sprawach sztuki, postanowił nabywać wyłącznie dzieła o charakterze muzealnym. Po otwarciu spektakularnej wystawy w Neue Nationalgalerie w Berlinie, na które swoje przybycie zapowiedzieli wszyscy twórcy i na którą wszyscy, poza Cy Twomblym, istotnie przybyli, nie myślano jeszcze o tym, by kolekcji zaoferować w Berlinie jakąś stałą siedzibę. A gdy pojawił się pomysł, by ten powstały w Berlinie zbiór zatrzymać w mieście, nie znaleziono odpowiedniego dlań miejsca. Neue Nationalgalerie przy Potsdamer Straße, która powinna być naturalną platformą tego typu przedsięwzięć, cierpiała na chroniczny brak miejsca. Wkrótce pojawiła się jednak przed wystawcami wszelakich proweniencji nowa możliwość lokalizacji: Hamburger Bahnhof – dworzec kolejowy. Kompleks został przejęty w latach osiemdziesiątych XX wieku w ramach wymiany terytorialnej między wschodnim a zachodnim Berlinem, uszkodzony w czasie wojny i z niewiadomych powodów ciągle pozostający w jurysdykcji wschodnioniemieckiej kolei. Miejsce to, które już w 1905 roku przekształcono w Museum für Verkehr und Bau (Muzeum Komunikacji i Budownictwa), świetnie wpisywało się
Katharina Schlüter
© Fundacja Atlas Sztuki ul. Piotrkowska 122/6, 90-006 Łódź