Category: Idem

To nie jest zły symptom. Lepiej interesować się śmiałym i swobodnym kreśleniem nowych linii, niż budowaniem płotów i uszczelnianiem starych granic. Skoro nieźle idzie, do następnego spotkania narysujmy sobie miasto. Całe Miasto, komiks (i gra wokół niego) to niezłe medium dla takich odjechanych/odlecianych pomysłów ad hoc. Każdy gdzieś tam mieszka, zna najbliższy róg, podwórko, korytarz, przedpokój i coś tam wie o swoich wymarzonych najdalszych galaktykach. Róg, podwórko, korytarz, kadr to pojęcia, po przestrzeni nawzajem na siebie przekładalne. O galaktykę, póki co, nie martwmy się. Po prostu spróbujmy zacząć od tego, co blisko, co jest znane. Oj, może na początku być bardzo dziwnie, mało o sobie wiemy.  A jak „wyjdzie”, jak się okaże ciekawe, po prostu przeskalujemy kadry do wielkości fasady, podwórka, kwartału. To potrafi każdy dobry mistrz gry.

Jeden z niewielu zachowanych z okresu międzywojennego (z 1937 roku) filmów awangardowych, czyli takich, które chciały oddać niedostrzeganą oczywistość to Przygoda człowieka poczciwego (https://www.youtube.com/watch?v=FlaFGPiioPQ), autorstwa Stefana i Franciszki Themerson, z muzyką skomponowaną przez Stefana Kisielewskiego wart jest chwili uwagi. Fabuła na wspak, o konsekwencjach chodzenia przez dobrodusznego urzędnika tyłem, eksponuje motyw dwóch ludzi noszących szafę z lustrem (tak, tak, Henryk Kluba i Jakub Goldberg taszczący szafę po bałtyckiej plaży w etiudzie Polańskiego z 1958, to był już „drugi sezon” tej symbolicznej usługi transportowej w historii filmu). Czy doczekamy sezonu trzeciego i motyw dźwigających coś równie wielkiego i ciężkiego jak szafa wypełni filmowe kadry i nasze głowy?  Byłoby miło, bo każdy na nowo podjęty wątek, każda powiązana nić – to typowa, łódzka mądrość – cieszy. Rzeczywistość należy nieustannie cerować i reperować, skoro nadal nie potrafimy wyprodukować rzeczywistości 2.0.  Jak w roku 2024 może wyglądać kadr z tragarzami, wykonującymi usługę transportową? Banalnie, nie będzie to obraz wypatrzony i utrwalony przez ludzkie spojrzenie. Pierwszy lepszy algorytm poproszony o przemielenie sceny z filmu Themersonów natychmiast wysnuje serie kadrów sterylnie ubogich, skrajnie funkcjonalnych, anonimowych jak twarz kuriera, który już się zdążył odwrócić i pędzi dalej, zanim zdołaliśmy odebrać naszą dzisiejszą przesyłkę.  Proszę spojrzeć jak bezproblemowo krzyżuje maszyna do obrazów fragmenty ludzkiej anatomii z przedmiotami. Czysta funkcjonalność, tylko nogi i pudła w gładkiej przestrzeni. Możemy na to patrzeć jak na niewiele znaczące zabawy z metamorfizacją starej, dwudziestowiecznej awangardy przy życiu AI. Możemy też pomyśleć, czy nie są te wczesne (czarno-szare i biało-nieme) obrazy nowego gatunku, którego istnienia z uporem nie chcemy zauważyć: człowiek-usługa, perfekcyjny (zawodowo) nikt. On tylko coś przenosi, dostarcza, dowozi, dokręca, głosuje – nic osobistego. Taka profesjonalna w każdym calu usługoistota nie potrzebuje oczu, po co jej w oczy patrzeć?  Sprawny, autonomiczny system sterowania, nogi i miejsce na ładunek/usługę, ewentualnie obudowa z reklamą.  Zwróciliście

niczym przysłowiowy pies do jeża. W ramach rzeczonego projektu prosimy po świecie całym znamienitych ludzi o pięć ważnych w ich opinii dat z ostatniego stulecia. Po co? Pewnie po to, żeby przez chwilę (w czasie Igrzysk) pogłówkować o świecie czekającym nas za sto lat. Trudno przewidzieć jak potoczą się dalsze losy naszego projektu. Zamierzamy zbierać daty, podobnie jak książki, jak filmowe sceny na 5inLodz.pl, tak samo jak zdjęcia opisujące Świat Miast na 6inLodz.pl. Jest środek sierpnia, zbierzmy więc pięć dat z ostatnich dni. Czy da się wyczytać z nich cokolwiek? 1 – Zacznijmy od sierpniowej ulicy. Teoretycznie doskonale wiemy, że ulica jest strukturą skomplikowaną, uplecioną z całego szeregu całkowicie różnych systemów znaków i symboli. Tym razem nie chodzi nam o łódzką Włókienniczą. O niej szepniemy słówko następnym razem. Proszę sobie wyobrazić: idziemy Nowogrodzką, ponieważ tutaj łatwo jest samemu zobaczyć do jakiego stopnia coś istotnego z jednej perspektywy obraca się w coś drugorzędnego z innej. Takie spacery wpływają dodatnio nie tylko na specjalistów z dziedziny socjologii miast i urbanistów. Przydają się każdemu, kto zamierza korzystać i zajmować się przestrzenią wspólną, projektować systemy znaków, deliberować nad rozbieżną perspektywą pamięci. 2 – Święto religijne, święto maryjne obchodzone 15 sierpnia ma wyjątkowo bogatą i długą tradycję w kulturach wielu krajów. Jako Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny osadzone jest w starej wschodniej tradycji prawosławnego święta Zaśnięcia Marii Panny (gr. Κοίμησις [„Koimesis”]). Jego początków można szukać już u pisarzy wczesnochrześcijańskich z II w. n. e., takich jak Meliton z Sardes (gr. Μελίτων Σάρδεων). W Polsce za sprawą Bitwy Warszawskiej, zwanej Cudem nad Wisłą, z sierpnia 1920 roku, i skutecznego powstrzymania nacierającej na stolicę Armii Czerwonej jest to święto także o oczywistym charakterze wojskowym, historycznym. Ikonograficznie jest to pewien kłopot, bo trudno znaleźć przedstawienia Marii Kawalerzystki.  Tradycję świąt zawsze warto wzbogacać. Pamiętając o męstwie tych, którzy na

Zdaniem Tadeusza Markowskiego, profesora z Interdyscyplinarnego Centrum Studiów Miejskich Uniwersytetu Łódzkiego, proces duopolis już trwa. Warszawa rozrasta się w kierunku Łodzi. Warszawiacy mieszkają już w Żyrardowie. Być może zechcą zamieszkać w Nowym Centrum Łodzi? Zwłaszcza, że ceny mieszkań w Łodzi są o wiele niższe, niż w stolicy. Wypowiedzieli się na dany temat już wszyscy, i to lata temu. Wypowiedzieli się entuzjaści, ostrożni i sceptycy. Można te wypowiedzi scrollować w dowolnym kierunku (https://plus.dzienniklodzki.pl/duopolis-zaczyna-tworzyc-sie-na-naszych-oczach/ar/c3-14710965; https://pdm.irmir.pl/narzedziownik/lad-przestrzenny-i-urbanistyka/duopolis-lodzi-i-warszawy), choć przyznacie nam rację, że jeszcze nie doczekaliśmy się reportera na tyle bystrego, któremu udało by się przepytać ekspertów od “Co tak naprawdę to wszystko ma znaczyć?”. Może trzeba szukać wśród tych, którzy biegli są w konwencji commedia dell’arte politico (czyli na przykład wśród tych, którym udało się przepytać wchodzących uczestników co rozumieją pod tak atrakcyjnie brzmiącym słowem, jakim jawi się „strategia” dyskutowana na kolejnych, zwoływanych przez prezydenta RP Radach Gabinetowych). Mają „bywać” o inwestycjach strategicznych RP. Gdyby jednak taki się znalazł, przedarł przez procedury i barierki chroniące nasze Autorytety, pewnie najczęstszą reakcją pytanych byłoby szczere zdziwienie. Jak to, każdy przecież wie, czym jest strategia i jak jest ważne by ją „posiadać”?  Tymczasem, jest to słówko od początku, od starożytności jednoznacznie określające kogoś, kto dowodzi, a zarazem jest też bardzo wieloznaczne. Dziwnego w tym nie ma nic, bo dowodzący powinien mieć więcej niż jeden pomysł, więcej niż jeden talent, więcej niż jedną cnotę (virtus). Tylko wtedy „jest najdzielniejszy” i inni go posłuchają. Współczesność najchętniej tłumaczy strategię przez wojskowe (Clausewitz) zestawianie jej z taktyką (tactica ratio, ars, doctrina, disciplina, od grec. tássein – ustawiać, porządkować). Tłumaczy to zestawienie niewiele, strategia to coś, co planuje się na większej mapie. Takiej, która świetnie wygląda w mediach pośrodku Gabinetu. Kto okaże się po następnej Radzie Gabinetowej zaledwie taktykiem, a kto strategiem – wyjaśniać nam będą komentatorzy polityczni przez wiele dni.  Czy

Myśleliście ostatnio o błogosławionym Radzimie Gaudentym, bracie przyrodnim św. Wojciecha, a od roku 1000 arcybiskupie gnieźnieńskim? Nie? Warto pomyśleć, szczególnie jak robicie też plany powakacyjne. Wtedy warto jeszcze wspomnieć o św. Kalikście, niewolniku, papieżu, męczenniku z roku 222. Najlepiej objąć ich jedną myślą. Wśród podejmujących ważne decyzje gospodarcze w spółkach Skarbu Państwa upowszechnił się zwyczaj ustalania, czy dana rzecz da się zrobić przed „św. Kalikstem i Gaudentym”, czy też nie.   Coś może być „na rzeczy”, podobno jakieś wybory mają być w czerwcu. A potem, kto to wie? Tylko Święci Pańscy (na pełnym etacie). W samym Centrum, w Brukseli. Centrum zawsze udaje bardziej uporządkowane. W centrum wszyscy pilnie pracują, mają bardzo ważne obowiązki, wypełniają sumiennie powierzone im zadania. A marginesy? To co na obrzeżach, to co na skraju pola widzenia, to co marginalne jest nie do opisania. Na marginesach dzieją się rzeczy przedziwne. Marginesy są jak Dziki Zachód. Nie obowiązuje tam prawo ustalane w stolicach. Przestają działać prawa logiki. Na marginesach spotykają się przedmioty, które pokazują surrealistyczne piękno konwulsyjne.   Co łączy św. Pawła, truskawki, miecz i stokrotki? Ta sama siła, która u Lautréamonta łączy parasol i maszynę do szycia. Spróbujcie otagować taki obrazek tak, żeby AI była w stanie go „zrozumieć”.

Ani w sporcie, ani w sztuce nie chodzi głównie o emocje, czy rywalizację. Ani w jednym, ani w drugim przypadku nie potrafimy określić o co chodzi. I dlatego zdarza się, że jeszcze czasem uważnie na coś patrzymy. Forbes (który nie zna się na sztuce, ale jest wpływowy) proponuje następującą trasę po najciekawszych wystawach tegorocznego 60-tego Biennale Weneckiego („Here are 11 of the must-see country pavilions”): https://www.forbes.com/sites/joanneshurvell/2024/04/30/11-of-the-best-country-pavilions-of-the-venice-biennale-2024/?sh=25cd556913e6 1. Great Britain: John Akomfrah,”Listening All Night To The Rain” 2. France: Julien Creuzet, „Attila cataract your source at the feet of the green peaks will end up in the great sea blue abyss we drowned in the tidal tears of the moon” 3. Australia: Archie Moore, „Kith And Kin” 4. United States: Jeffrey Gibson, „the space in which to place me” 5. Japan: Yuko Mohri, „Compose” 6. Malta: Matthew Attard, „I Will Follow The Ship” 7. Benin: Chloé Quenum, Moufouli Bello, Ishola Akpo, Romuald Hazoumè, „Everything Precious Is Fragile” 8. Holy See (Vatican): Bintou Dembélé, Simone Fattal, Claire Fontaine, Sonia Gomes, Corita Kent and Claire Tabouret, Marco Perego, „With My Eyes”AtGiudecca Women’s Detention Home  9. Nigeria: Tunji Adeniyi-Jones, Ndidi Dike, Onyeka Igwe, Toyin Ojih Odutola, Abraham Oghobase, Precious Okoyomon, Yinka Shonibare, Fatimah Tuggar, „Nigeria Imaginary” AtPalazzo Canal 10. Ethiopia: Tesfaye Urgessa, „Predjudice And Belonging” At Palazzo Bollani 11. Portugal: Monica De Miranda, Sonia Vaz Borges, Vania Gala, „Greenhouse” At Palazzo Franchetti Artsy ( który zajmuje się tylko sztuką, ale niekoniecznie jest czytany) proponuje z kolei taki wenecki spacer po najlepszych wystawach: https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-10-best-national-pavilions-60th-venice-biennale 1. United States: Jeffrey Gibson, “the space in which to place me”. Curated by Kathleen Ash Milby and Abigail Winograd, Giardini 2. Estonia: Edith Karlson, “Hora lupi”.Dramaturgy by Eero Epner, Chiesa di Santa Maria delle Penitenti, Cannaregio 3. France: Julien Creuzet, “Attila cataract your source at the feet of the green

Chyba tylko „ci od architektury”, no, dzisiaj może jeszcze ci od SRE (Site Reliability Engineering) oraz niezmordowani site admini nadal w to wierzą.  Jak po sznurku, jak przy linijce, jak w tabelce albo sylabusie, punkt po punkcie.  Obrazy rzeczywistości, nawet te absolutnie nieruchome, doskonale znane, oglądane od tysięcy lat wyglądają na mocno poplątane. Drugą skrajnością są mistrzowie nawijki i żywego słowa, którym jest wszytko jedno o czym trajlują – liczy się intensywność, bit i flow. Wątek i sens to dla nich pojęcia archaiczne wprost z XIX-wiecznego tkackiego krosna, nie mające nic wspólnego z aktualnym przekazem i obrazem. Jeśli lubicie zagadki nielogiczne popatrzcie bez pośpiechu na relief ustawiony przy zachodniej ścianie kaplicy Grobu Świętego przy południowej nawie kościoła św. Cyriaka w Gernrode.  To duży, stary kościół (starszy od chrztu Polski), na początku XII wieku do południowej nawy dodano kaplicę Grobu z mocno poplątaną, fragmentarycznie zachowaną dekoracją, ze śladami licznych zmian pierwotnego programu. Większość analizujących ten obiekt uznaje, że małe postacie w rogach zoomorficznej bordiury to Jan Chrzciciel i Mojżesz. Nie ma zgody co do tego, kim jest postać pomiędzy kolumnami. Postać wychodząca nam naprzeciw z wnętrza grobu. Na wielu stronach znajdziecie dziarską interpretację, że to Maria Magdalena. Dlaczego Mojżesz i Jan „poprzedzający” zmartwychwstałego wskazują akurat na nią?  Nie mamy nawet pewności czy ta postać była tam od początku. Ułożenie jej stóp podpowiada niektórym badaczom, że pierwotnie była to płaskorzeźba planowana jako postać leżąca, nie stojącą. Patrzymy na wykutą w kamieniu zaskakująco realistyczną twarz i nie wiemy nawet do jakiej płci należała (to jeden z najstarszych przykładów problemów z gender iconography). Są tacy, którzy uważają, że może to być św. Metron, któremu poświęcono całą zachodnią część kościoła, inni twierdzą, że to biskup Bernhard von Halberstadt, który w 959 roku brał udział w konsekracji kościoła i klasztoru. Dla wielu ta nadnaturalna postać, jej

Za ich przekład odpowiada Joanna Krenz. Jak piszą krytycy, poezja Yang Liana łączy zachodnią, modernistyczną wrażliwość z niemal szamańską, chińską tradycją, stając się pomostem między kulturą Zachodu i Wschodu. Bezosobowy śnieg无人称的雪 1. Śnieg suchy pośpieszny naśladujący ludzkie uniesieniezwierzęcy zmierzch i świtśnieg na drobnych łapkach pnie się po gałęziach drzewa delikatny szkielecikszklany szkielecik hartowany w potężnym ogniu śnieg zawsze dotkliwie brzęczy w uszachdługo po tym jak ustanie co może zmarły pamiętać ze śmiercisekretnie rozsypane srebro wewnątrz ciałatysiąc ciężarnych kobiet rodzących w niebiosachzziębnięte sieroty powite bez zezwoleniabladoczerwona drabina ciała   wiedzie na maleńkie poddaszena stryszek białej nocy gdzie przechowuje się zwłoki nie istniejesz to dlatego twoje dni przez cały rok toną w śniegu 2. Na ośnieżonej ziemi od horyzontu do horyzontu ślepcy   nie widząwiersza który umarł w hoteluani doliny w której rozmnaża się złowieszcze światło wszyscy oni pod jednym urwiskiem pozbawiani są cienizmieniają się w zabiedzoną igłę słonecznego zegara w ogrodzieśmiechem obmywają stopy używają zdobnych naczyń misternie skleconych przez martwego ptakana pikniku łapczywie chłepcą czerwoną wodę źródlanąze strumyka wydzielin z ciał ślepców w południe nie widzą turysty z wierszależącego nago na hotelowym łóżkunie trzeba się wcale zapaść   by wniknąć w głąb śnieżnej lawiny 3. Gliniana lampka to twój podarunek dla mrokuprzy dźwięku ocierających się o siebie kropel deszczurodzi się śnieg w twoim imieniuśnieg znaczący twoje ciało tatuażemból uwalnia więzione od lat w kamieniu ptakijeden ptak to jedno słowo   ale ty nie masz słów śnieżyca   to wiszący cmentarz na dachach miastanawet anioły w gniazdach liżą ranyjak złote bestie przycupnęły w dawnych dniachczłowiek co wyszedł na jaw z wody w wodzie musi zniknąćśnieżyca jest muzyką przebrzmiewającą przez śmierćpo codziennej śmierci imieniaodsłaniasz ciało którego człowiek nie może dotknąći każesz się dotykać niebuod śniegu do krwi   muskając każdy z ognistych językóważ do chwili gdy ciemność zwraca nie wiadomo czyj czas 4. Noc jak myśl szaleńca   dobija siędo naszych czaszek   zmusza do konfrontacjiz niebezpiecznym śniegiem nadchodzącym

It’s time to focus on the city. Time for the Brain. But not the brain of Chief Architect yet. The brain (cerebrum) is called the largest electrical organ of a human. We are fascinated by the brain’s electrical activity. Similarly, every city can be described and studied as a hub of life that transmits, generates, and consumes electricity. We can compile a complete diagram of a city’s electrical connections, and we have round-the-clock records of the electrical activity of cities. We have such data even for Capital Cities. The word capital comes from the Latin caput (genitive case – capitis), it shows how anthropocentric we are in describing our environment and the forces shaping it. And how much we want to describe ourselves precisely as a network of physical forces. Łódź extends on both sides of Piotrkowska Street. Lisbon, sprawling along the banks of the Tagus, like an electrical circuit, where the flow of energy illuminates historic alleyways, accelerate trams. Analyzing the electrical connection diagrams of Lisbon and the round-the-clock records of its activity, we can see how modernity intertwines with tradition. It’s no different in Verona. Does a complete diagram of the electrical network and power consumption in Verona allow us to discover that we are a species capable of inventing a story from Verona, where the existence of Juliet and Romeo is a fact more significant than the existence of the rest of Verona? Well, unless Willem Dafoe drops into London again and the city runs out of power. He visited Łódź lately… It was a long time ago. In a certain period of the development of a young homo sapiens, dance is the most important and very physical fact. Dance… Look at the dance scene from Haunted Honeymoon on our list at 5inLodz.pl/scenes This is Emma Stone’s

In fairy tales, so many incomprehensible things happen at once that chaos is easily bred. Asymmetry works well in the realm of fairy tales, allowing for clear distinctions. Especially in fairy tales, injustice is always asymmetrical, fueling and driving the action. A rapid action is a fundamental parameter of a good fairy tale and media narratives. Advertisers appreciate this. From their point of view, the direction of perspective doesn’t matter. Are there any intuitive laws, gravitations, consequences of the prohibition of bilocation, non-identity of good and evil? Only the endlessly repeatable sequentiality counts, like in a supply chain. This has even reached Elon Musk, apparently. Immersing oneself in fairy-tale, in fantasy, is one of the simple ways to survive the realities of sharp, open conflict. Do you know any non-fairy-tale wars? Even if you’re unfortunate enough to know them, you’d prefer to forget. We need fairy tales. By the way, it’s worth revisiting the somewhat forgotten readings of Bruno Bettelheim (‘The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales’). Written by an author who sat in a concentration camp in 1938, published in 1977, when all adults knew that the most important fairy tales are usually two, antagonistic, agonistic, and keep each other in check until the very end. Of course, the hero (should be only one) is always just. The somewhat clichéd contemporary iconography of Justice (Iustita) prefers to show her at work. Weighing every case in one hand’s scale. The head isn’t particularly needed for such work, and after all, Justice, being just, sees nothing, her eyes covered. The presence of stars is a nod to an ancient tradition, indicating that Iustita is one of the elemental forces shaping both the mortal world and its unreachable, highest realms, located high above stellatum – the sphere of

how, a few years after the war, do women’s calves became socialist in content, yet still alluring in form over a few seasons? Do you want to understand better what connects the reticent, cunning Eros with the perspective of streets in Bałuty district? You have to go to this exhibition. Four small rooms in the old building of the Museum of Art, where it has always been, on the corner of Więckowskiego and Gdańska Street. Seemingly nothing, but a grand exhibition. This is one of the most important exhibitions of the last year, not only in Poland. Don’t overlook, don’t miss, the kind of childlike “One-Eyed Devil”. The kind that the one twenty-something Nowosielski drew for the Puppet Theater in the city of Łódź, where he arrived in 1950, looking for work and a place to anchor himself in the still wildly alien post-war reality. Nowosielski’s anniversary year ended a fortnight ago, so it’s time to look at his paintings in private, on a serious level. It is unlikely to end with a single visit. Too many threads, too many enlightenments, too many seemingly distant phenomena (e.g., socialist realism and sincere holiness, as it outlined on an icon) have managed to fit and reveal themselves in these small rooms by the curators – Paulina Kurc-Maj and Julianna Goździk. And, if you’ve still never seen (in a city as cinematic as Łódź this is almost impossible, but guests from the capital and surrounding areas are also invited) a solid, orthodox iconostasis with the forgotten, authentic Polish Film Chronicle of the era in place of the Tsarist gates, you must be in Łódź at Nowosielski’s exhibition. Not to snob on the vast cultural life, but to begin to understand anything about this city, to learn how and what connects the perspective of

The one on the left is an ancient cave scratch, perhaps over three, or maybe just two and a half thousand years old. In our minds, it looks like someone entering a labyrinth, In the middle, not you either; this is, after all, the ad quadratum, ad circulum man we are reminded of to the point of boredom, two Leonardo da Vinci’s collected and brilliantly straightforwardly superimposed representations of that which supposedly ought to normalize us, to mythify us. A perfect („Renaissance”, as taught before high school diploma) symmetry and perfect fit into the circular world, a transparent, simple geomery that effortlessly transforms our human imperfect squareness into a lasting ideal. Next to it, Le Corbusier’s Modulor, a source of countless contemporary ergonomics and design systems. Seemingly taken straight from life, yet somehow one feel less inclined to identify with the stocky, bulky, gesturally precise Modulor than with da Vinci’s finer man. And on the right? Are you sure it’s not you? Are you able to distinguish yourself effectively from this, in intention, abstract and not anthropomorphic „icon”? This icon no longer points at anything, reaches for nothing, enters nowhere. It simply exists, standing and absorbing from all sides as it runs. That’s merely a solid mirage of an endless, immeasurable labyrinth. It promises endless broadcasting from all sides. And you are right in the middle. Get your snacks ready. Although the snack market, like the transmission market, will be happy serve you. No need to move.

Skoro sytuacja wymusza powrót do niekończącej się dyskusji o powstaniu desperackim, wymuszonym, Styczniowym spróbujmy robić to z jasno określonym politycznym celem. Historyczne okoliczności pozwalają podjąć próbę zmiany rozumienia Rzeczypospolitej jako tworu etnicznego, narodowego, polskiego, na zaskakująco nowoczesny projekt dążący do zrównania praw różnych etnosów w ramach zakreślonych wynegocjowanym przez Obywateli (równych nacji, wyznań i języków) porozumieniem – Konstytucją.   Gdyby udało się nie zaczynać jak w szkole zawsze od Konstytucji 3 Maja…  „Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) spisaną konstytucją (https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_3_maja). Powinniśmy przypominać o Konstytucji Benderskiej, nazywanej też konstytucją Filipa Orlika  (Конституція Пилипа Орлика, Пакти і Конституція прав і вольностей Війська Запорозького). Zaraz po bitwie pod Połtawą, w 1710 r. spisano ją w tureckiej warowni w Tehini (Benderach) nad Dniestrem, także po łacinie (Pacta et constitutiones legum libertatumque exercitus zaporoviensis). Ustalała zakres władzy między nowym Hetmanem, Radą Generalną, Starszyzną Generalną i Sądem Generalnym. A przede wszystkim określała poprzez prawo zakres wolności, rzeczy nie praktykowanej w imperium carów. Korona pod panowaniem Augusta II, związana unią personalną z absolutystycznie rządzoną Saksonią Wettynów określała wtedy swój interes jako zgodny z Rosją Piotra I, a nie walczącymi po stronie Szwedów Kozakami.   Czy polityczny (niebezpieczny) ideał res publicae wolnych ludzi nie znalazł swojej kontynuacji w tej wciąż marginalizowanej, a  pierwszej w świecie konstytucji spisanej w niezrozumiałym języku, w zapomnianym zameczku nad dziką rzeką, pośrodku właśnie znikającej swobody między europejskim absolutyzmem a bezkresem imperiów już azjatyckich?  Nawet Amerykanie mieliby trochę  starszy, historyczny powód uzasadniający własne zaangażowanie w utopię prawa jednego dla wszystkich.  Ilustracja: Konstytucja Filipa Orlika; Mural Banksy’ego, uchwała Westminster City Council z 2008, przeznaczony do usunięcia; Kartka pocztowa wydana w 1916 r. w Krakowie z herbem używanym przez władze Powstania Styczniowego zestawiony z herbów Korony, Litwy i Ziem Ruskich.

The next elections are already scheduled for April this year. Reportedly, both the Gospel of Luke, detailing Christ’s childhood most elaborately, and the Gospel of Matthew, also focusing on this period, are at times far from the truth. From a religious standpoint, this sounds bad: a gospel far from the truth. It only sounds so when we bear in our minds the exceptionally popularized 20th-century notion of truth as something that reflects in some record (e.g., mathematical) the arrangement of things, their interactions, the state of affairs, or the “laws of nature.” There’s no need even to refer to the specificity of a religious perspective; it suffices to notice that in such a world view, we ourselves, our status in the world, the functioning of our mind, consciousness (soul?) can be just another category of facts. Are we able to think about ourselves so consistently? Since the Enlightenment, the history of culture readily enumerates currents and trends emphasizing a given model of reality. This largely shaped the West and its indisputable cultural success. The troubles that remained (post-Wittgenstein era) with the recognition of the identity of “facts” and “occurring states of affairs” were not resolved by operationalism, structuralism, the flashy Marxist-influenced materialism, nor by clinging to the correspondence theory of truth. Alongside such worldviews, there coexist entirely different ones, not always explicitly dogmatized (like the religious worldview). Different, in that, besides the facts and between them, there emerges, acts, reveals something that isn’t necessarily a fact. In religious worldviews, this might be a supernatural force, Fate, superstitious fatum; in non-religious worldviews, abstract laws of nature, whose revelation requires an evolutionarily complex construct, such as the human brain. The Three Kings, three Magi, Wise Men described by Matthew (Mt 2,1-12) are arguably rooted in a very old (dating back to the

Today, they scare us with the cold to come. What do they know, only as much as trickles down from the screen. But it was cold. Somewhere between 1978 and 1979. They later called it the “winter of the century,” even those who still remembered the winters of the forties, winters sometimes far away. There must have been something to it. Outdoors, there was definitely a lot of snow. This is still evident in photographs. The snow has long since melted, contrary to what Francois Villon wrote (in the era of photography) it’s still a fact, comparable even years later. One could bury oneself in it for good. Then there’s something like love (Villon wrote about it too). And it would be useful, given the cold.  Michalina Wisłocka’s „Art of Loving” appeared just before the communist Winter of the Century in 1978. It emerged and changed much, perhaps more than those monumental snowdrifts at the beginning of 1979. That winter was a considerable problem for the authorities of the time. The book, describing love so concretely, turned out to be an even bigger issue. It’s copies cruised the bulding of the Central Committee of the PZPR in Warsaw for a long time. Let us wish each other, even now, in these few colder days and nights, for a phenomenon like Wisłocka’s book to unexpectedly fall upon our imagination once more. How much energy would be rightly allocated to the private sphere instead of boiling over in public forums. It would turn out well for everyone (those practicing and not, those shoveling snow and not, those rowing forward and not), and perhaps even for our health. And health in winter is important. Francois knew that too.

Nie zachwycimy świata projektem Polskie ćwiczenia z tragiczności świata. Między Niemcami a Rosją. Kłopot w tym, że takie ćwiczenia będziemy długo (do bólu) powtarzali w kraju. No, ale prosty minister w stopniu podpułkownika nie musi tego wiedzieć.  Obrazy Ignacego Czwartosa – jak powiedział kiedyś Jerzy Nowosielski – są doskonale “abstrakcyjne”. Choć czyste w swoim gatunku, to jednak wyjątkowo “ciepłe”, uczuciowe. Oszczędne w formie, wręcz skąpe, o zgaszonej tonacji kolorystycznej, jest w nich jakiś spokój, dla niektórych – duchowość, dla innych – liryzm. Porównuje się je do tradycji malarskiej, którą rozpoczął Kazimierz Malewicz swoim “Czarnym kwadratem na białym tle”.Czwartos abstrakcje zaczął malować będąc na studiach, jednak jego “artystyczne” początki stanowiły portrety nawiązujące do tradycji portretu trumiennego. Nie ukrywa, że polska sztuka sepulkralna robiła na nim zawsze ogromne wrażenie, a jego abstrakcje wywodzą się w dużej mierze z sarmackich portretów trumiennych malowanych na blasze. Poza tym, z czarno-białej fotografii nagrobnej. Pierwsze portrety nanosił na czarne tło, nawiązując do rodzimego malarstwa XVII-wiecznego. Stąd może zgaszona kolorystyka, brana – jak twierdzi Czwartos – z natury. Srebro blachy zastąpił przybrudzoną bielą, formę zaczął upraszczać, wchodząc w obszaru abstrakcji. Znużony nią znów powrócił do portretu, ale w inny sposób: tradycyjność stara się łączyć z abstrakcją. Efekty zobaczyć można w Otwartej Pracowni w Krakowie, gdzie oprócz czystej abstrakcji wystawia wizerunki zakonnic: tak jak trzeba, poważne, w czarnych habitach i hieratycznych pozach, otoczone jednak ramami malowanej abstrakcji.  Malowane obrazy wymagają więcej uwagi niż obrazy medialne. To dziwne, biorąc pod uwagę nieprawdopodobną przewagę statystyczną tych drugich. Są wszędzie, są pomysłowe, są trafne, mimo tego obraz namalowany (lepiej lub gorzej) podpisany przez kogoś, kiedy już zdarzy się nam na niego popatrzeć bez pośpiechu, angażuje uwagę o wiele bardziej. Oby taki stan rzeczy utrzymał się jak najdłużej w kulturze XXI wieku. Ministerstwo Kultury pewnie trzeszczy pod naporem doradców domagających się natychmiastowych

Kiedy indziej zmienia się nauka, technologia, a w zupełnie innym rytmie zachowania społeczne, moralność, czy estetyka. Łatwo można obserwować zmiany preferowanych modeli w estetyce.  W latach osiemdziesiątych XIX wieku w jednym z najszybciej rozwijających się miast w cesarstwie Habsburgów był Lwów w Galicji. Jak w większości miast pod koniec XIX wieku powstały tam dekoracje gmachów publicznych, które miały pokazać błyskawiczne tempo zmian cywilizacyjnych. Zestaw dekoracyjnych panneau Triumf Postępu w auli Politechniki Lwowskiej zaprojektował Jan Matejko w latach osiemdziesiątych XIX wieku (Mistrz Matejko naszkicował małe kompozycje powiększane i uzupełniane przez grono jego uczniów z krakowskiej Akademii Sztuk). Wśród jedenastu obrazów można zobaczyć tak niespotykane kompozycje alegoryczne jak Wynalazek Telegrafu z postacią Kolumba w jednoosobowej łodzi i Alegorią Ameryki trzymającą porcelanowy izolator ze słupa telegraficznego.  Trudno o bardziej wyraźny przykład użycia starego kostiumu alegorii do pokazywania nowych zjawisk. Oparty na alegoriach i personifikacjach nawyk myślenia zgodnie z regułami retoryki okazuje się zawsze anachroniczny i zabawny wobec tego, co nowe. Nawet dziś nie da się wykluczyć, że jakaś społeczność zapragnie podobnej kompozycji przedstawiającej na przykład Wynalazek Internetu, albo Odkrycie Esportów. Z punktu widzenia podejmujących decyzje o inwestycjach stary, dłużej używany kostium estetyczny będzie zawsze wydawał się bezpieczniejszy. I z tego powodu mamy kamp jako estetykę codziennej dziwności. Estetyczne doświadczenie „dziwności” będzie nam towarzyszyło i po pandemii. I wiele jeszcze będzie  zabawnych zakątków świata zaprojektowanych „zgodnie z wszelkimi regułami”.

and look pale against the backdrop of solidly written and painted fantasies on FB. Girls… 2024 will be the year of predators. It means it will belong to you. Western culture has the knack – mumbo jumbo – to transform what’s dangerous into what’s delightfully pleasant, encouraging purchases, whetting the appetite for more from life. True, it doesn’t work everywhere, but in major centers, it does. That’s why it’s cooler to live in London, Brussels, Paris, than in Skiroławki or Bronowice Małe. We’ve been able to fantasize like this for at least half a millennium. Since the time Count Hendrik III van Nassau hung a large painting in his palace on the outskirts of Brussels, brightening conversations during feasts. In schools, this ability to focus on what’s attractive, within arm’s reach, is called modern culture. They say it drives the economy. Here’s to focus and success in the economy throughout 2024. You’ll see! 2024 will be incredible, sit back, watch to your heart’s content, purr with satisfaction – a dilemma worthy of a Danish prince, what to choose: Lifestyle or Shopping? Under the Christmas tree, one would want both. Both the shimmer and the sound. But beware! The shimmer is “incomprehensible,” as the carol teaches. The sound of trumpets, joyful, breathless, like the breath of couriers running towards the shimmer, who for a moment abandoned their daily rush. Such a sound is best heard in Johann Sebastian Bach’s Weihnachtsoratorium. As for the shimmer, it can be any glow of sol invictus – the sun just reborn, gaining strength. The same sound and, who knows, perhaps a very similar shimmer will supposedly return in the prelude to the Apocalypse. The same, hard-to-ignore signs in the human imagination can mean what we desire and what we fear. The economy of signs, the

To nie na Włókienniczej. To, jako żywo, jest globalna wersja wspólnej pamięci. Dziwicie się, bo jest radosna, twórcza, pełna inwencji, tryskająca świeżością skojarzeń. „W latach siedemdziesiątych Nowy Orlean starał się pobudzić inwestycje w coś, co później stało się znane jako Warehouse District. Oczekiwano, że Piazza d’Italia wywoła falę inwestycji w Warehouse District i w całym śródmieściu Nowego Orleanu, wzbudzi zainteresowanie śródmieściem.”(…) „In 1974, Charles Moore, a prominent contemporary architect, former dean of the Yale School of Architecture and a proponent of a witty, exuberant design language later termed postmodern architecture was approached to help realize the vision of New Orleans’ Italian-American community. In close collaboration with three young architects then practicing with the Perez firm in New Orleans – Malcolm Heard, Ronald Filson and Allen Eskew – Moore conceived of a public fountain in the shape of the Italian peninsula, surrounded by multiple hemicyclical colonnades, a clock tower, and a campanile and Roman temple – the latter two expressed in abstract, minimalist, space frame fashion. The central fountain, located in the middle of a city block, was accessed in two directions: via a tapering passage extending from Poydras Street, or through an arched opening in the clock tower sited where Commerce Street terminates at Lafayette Street. The fountain and its surrounding colonnades playfully appropriated classical forms and orders, executing them in modern materials (e.g. stainless steel, neon) or kinetically (e.g. suggesting the acanthus leaves of traditional Corinthian capitals through the use of water jets).” (https://en.wikipedia.org/wiki/Piazza_d%27Italia_(New_Orleans)  Na Piazza d’Italia udało się zmieścić pamięć/wyobrażenie całej dawnej kultury. Tego co z niej przydatne w Nowym Świecie. W przededniu 2024 roku powoli się zaczyna. Pora planować – w skali architektury – Piazza della Vittoria su…  Co za różnica, su tego czy tamtego.   Może być miłym, ergonomicznie i ekologicznie zaprojektowanym dodatkiem do wielu Warehouse

Holidays, with their long, mechanically, ritually repeated tradition, so ancient that they no longer remember what actually differentiates chronos from aion and kairos, even though all three words denote time, invalidate attempts to show that the situation is exceptional, extraordinary, dramatic. In this aspect, holidays are blatantly unfair, favoring those who attack, who introduce changes. Holidays soothe, envelop, hum: loo, loo, baloo. During holidays, any grand game is watched with greater distance, in satiated contemplation. If the game engrosses you, if you identify with someone playing, prepare for a veeery long, mimetic relationship with the gameplay. There will be as many strands – of events, causes, effects, peripeteias, episodes – as there are players. It’s impossible to weave something coherent from them. Just as it’s impossible to play on a chessboard where, instead of white and black squares, there’s a uniform, smooth, gray-blue plane. On the illustration on the left, we see the most famous video installation, TV Buddha by Nam June Paik; on the right – a 15th-century painting in Täby by Albertus Pictor, which inspired Ingmar Bergman to include a scene of a game between the Knight and Death in an old black-and-white movie, once long ago “played” during the holidays on television. Leonardo da Vinci, Adorazione dei Magi, 1481, Uffizi Important things are simple, very simple. Simple as a column. Everything around is based on them. It is very rare for us to see them clearly, “face to face” (1 Cor 13:12). Perhaps, however, on Christmas Eve, during the Holidays?

Doesn’t matter, in Łódź, we are accustomed to massive narrative fantasies and their carefree display. We have tamed them, reacquainted ourselves with them in the 21st century. The city has its rhythm, no longer the old one of three shifts, but still in the old pace: “to the bitter end”, “at a rate”. Łódź flows, Łódź does not sink. Łódź tries to navigate between sometimes fiercely turbulent billows. Łódź is not cinematic; anyone who has been here even once knows how very non-cinematic it is. Łódź is normal, it only wants to reach its destination. As simply as possible, without cinematic plot twists. Will it be left once again with an imaginative structure made of sticks, strips, and ribbons instead of a solid oar in hand? We’ll see, Łódź is a credulous, trusting city, fixated on projection – better not to check how it behaves when someone suddenly starts to submerge it deeply.

I bardzo dobrze, dzięki temu potrafimy się odnieść do kolejnych zaskoczeń, jakie niesie codzienność. Minął rosyjski „Dzień jedności”, z zaakcentowanym łódzkim wątkiem w artykule D. Miedwiediewa. Rosjanie mają 4 listopada – rocznicę wygnania z moskiewskiego kremla “polskich interwentów” My mamy 11 listopada. W tym roku mieliśmy parę rzeczy do zrobienia. To, jaką strużkę historii lubimy najbardziej nie jest aż tak istotne wobec wyzwań, jakie przyniósł rok 2023.  Róbmy swoje, za rok, dwa tylko łowcy memów będą pamiętali o “zabetonowanym” na Legionów autku. Oby podobnie było z kremlowskimi perspektywami na przyszłość Europy.  A jeśli ktoś potrzebuje jak powietrza odniesienia do historii, dla własnej wolnej egzystencji niech spojrzy uważnie, jak na zdjęciu z 1934 (wyszperanym przez kremlowskich archiwistów) już zmęczony i chory Dziadek trzyma ręce w kieszeniach munduru. Wygląda jakby lekko mu zwisało, jakie to niezwykle ważne figury stoją obok, on wie, co ma robić.  I to jest niezła stylówa na 1 stycznia, tak można się nosić nie tylko na Legionów przez cały 2024 rok.  Poniżej kilka cytatów z w sumie mało ważnego, ale wpływowego artykułu w rosyjskich mediach centralnych. “W dalszym ciągu szokująco śmierdzących wypowiedzi obecny polski prezydent, którego nazwiska nie warto wspominać, do końca zatracił człowieczeństwo i nazwał mieszkańców swojego kraju, którzy brali udział w wyborach w czasach PRL „świniami”. Mówił, że w przeciwieństwie do socjalistycznej przeszłości, teraz w Polsce do późnych godzin nocnych w lokalach wyborczych ustawiają się «fantastyczne kolejki».”(…)  „Idea jedności słowiańskiej ostro przeciwstawiała się poczuciu wyjątkowości i wyższości, które w dalszym ciągu dręczyło naród polski. (…)” „Powojenna państwowość polska nie mogłaby się odrodzić bez udziału ZSRR. Wolą teraz o tym nie pamiętać. (…)” „Władze w Petersburgu sprzyjały rozwojowi szkolnictwa w języku polskim. Największy uniwersytet w Imperium Rosyjskim na początku XIX wieku został Wileńskim i nauczał głównie w języku polskim. To właśnie tam studiował największy polski poeta Adam

Not the one with braids, but the one discussed with fear at meetings, academies, plenums as a five-year plan that must be realized. Socialism had perfectly bureaucratic plans. Thanks to this, the future was something domesticated, always knowing what not to jump out with foolishly. How is it now? Quite well! Judging by the evolution of the figures of the Person of the Year selected and announced by Times, it will be as before. No pandemics, no ecological fears, no wars. Everyone, more or less systematically and planfully, will do their thing, and in their free time, stare at singers, actresses, stars, and silvery clouds across a thousand channels. Sounds good, almost like the successive five-year plans of the PRL era. Illustration from the left: covers of Time magazine from 2019, 2020, 2021, 2022, and a fragment of the latest figure of the collective imagination, and two old engravings of an even older personification of divine power, but also heavily ironic. An eternal force, playing with us like a cat with a mouse, year after year. It’s easier today to check even the last fifteen Persons of the Year from Time’s list, than to recognize this force. Type Momus into your phone’s search engines. This old, playful deity, the embodiment of sarcasm. Sarcasm mixes with irony; according to Kopaliński, irony is “light sarcasm.” Maybe cats can use something like that, but we can’t. The Greek source verb sarkadzein meant tearing flesh. Exactly that was not lacking in 2023. In Greek myths, Momus was (like Copernicus in Machulski’s “Sexmission”) a woman, a daughter of the Night. It was she who whispered to Zeus, greatly irritated with mortals, not to bother with sending a flood or hurling thunderbolts in dense volleys. A waste of time, better to marry Thetis to a mortal.

How is a decent, still reading, slightly conservative (but not too much) working intellectual supposed to watch a remake, a farce (vulgar – vulgaris means in Latin just ordinary, common, everyday, known) of the Broadcast of the High Chamber’s Proceedings? How can they not lose touch with the most vital, elementary, ludic layer of national culture (we remember well how this problem tormented Wyspiański a hundred and twenty years ago), and at the same time, not go into internal exile (risky today, they might not let you back in)? How not to lose faith (of the fathers) in revealed truths: in the revitalization, modernization, and leapfrogging democratization of our beloved Ithaca? And such a question will often plague us, in an era of rapidly growing popularity of machines capable of emitting any archetypal content from any empty heads into the first best scenography. Note that both elements of scenography (including, for example, the carafe in front of the Marshal) and inner emptiness are copyrighted, please do not tinker amateurishly with the trans-mission of proceedings and events. Try to maintain a lively contact with contemporary language, occasionally read something on the side, as much as you can “keep up to date” (but really, without exaggeration). The most suitable role for the working intelligence in the current spectacle is the well-known, graceful role of Dzidek, to whom the enticing subject, like Polonia Restituta (must have been some Miss), appealed directly: Dzidek, do not leave the conduit! And if that doesn’t help, you can always remind yourself of other deeply symbolic curiosities of the national spectacle for intellectual relief. Take, for instance, the one from a Kraków theater eighty years ago. Supposedly every smallest detail from those plays was incredibly important. Supposedly those working on that play tried very hard to push elements

“During periods of snow accumulation, avoid steep slopes and do not enter dangerous gullies where snow avalanches may occur”. Let’s not pretend. This is a very useful piece of advice. Even when the Central Communication Port (CPK) is established in the heart of Poland, which may be the chosen country, we remain a species not so inclined to flight. Now, in the face of the cold wave, we must face the hard truth: people cannot fly. Not a single one of us. We can’t flee from an avalanche. No one can. Even those bred in military laboratories for the most special tasks can’t fly on their own, by their own strength. Yet, somehow we manage, even in winter. Let’s not fuss over an army of drones precisely delivering hot café lattes and personalized grenades to a specified address. We manage because unlike more aerial species, we immediately know what to do with something as soul-crushingly lifeless and sterile as snow. The most optimistic piece of information is that children handle the futility of snow the best. They don’t fly, but they zoom around, craft snowmen brilliantly, freely, with laughter, effortlessly. Don’t enroll them in snow-sculpting courses. There probably aren’t any credible statistics correlating the frequency of mirror use with the number of snowmen made. The quantitative aspect of social sciences is still far from perfection. Since kids are crafting such beautiful snowmen for free, instead of checking every quarter to make sure we are still ourselves, instead of reading about Lacan’s “mirror stage” – let’s just go for a walk. Let’s limit the expansion of sophisticated systems recording our behavior. Snow, with a small addition of bright imagination, can replace them. Let’s stroll, reciprocating the genuine smile of every snowman we encounter. We don’t have to walk along lines. Snow

choć ekran był naprawdę duży (nawet jak na standardy Atlasa). Nie sprzedawaliśmy chipsów, nie zasiedliśmy przed ekranem. W ramach abonamentu igrzysk się nie udostępnia. To był zaledwie skromny pokaz w naszym mieście. Demonstracja. Zresztą nie chodziło o to, jak dużą i wypasioną wersją ekranu dysponowaliśmy. Szybko dotarło do nas, że wpatrujemy się, że wszyscy razem wpatrujemy się w to samo lustro. To bolesny, a jeśli trwa za długo – bardzo niebezpieczny rodzaj spojrzenia.  Ludowa mądrość zawsze przypominała, że “złe oko” to początek kłopotów. Co robić, kiedy zaczyna do nas docierać, że takie właśnie oko dostrzegamy nie na ekranie, ale w lustrze? W takim obrazie nie ma co szukać zapowiedzi następnego – jeszcze ciekawszego – sezonu, jest tylko ten sezon. Jest trudne i niebezpieczne teraz.  Lekko obłudnie martwimy się o dzieciaki siedzące przed ekranami… czy wiemy co mamy zrobić (sami ze sobą) nie potrafiąc uwolnić się od gapienia w lusterko? Zbliżamy się do momentu, kiedy nie będzie można dłużej udawać, że radzimy sobie z obrazami.   Dawno temu egzotyczna corrida i przysłowiowa „płachta na byka” opisywała ten rodzaj spektaklu, który przy niewielkim za-gapieniu kończy się ciosem w brzuch i wypruciem flaków. Czy oby jesteśmy gotowi na taki narodowy występ? Czas poszukać ochotników. Olé!

Judging by the journalist’s expression, emotions were ruling everything at that time. By November, we had gotten over it. Try to imagine (back in October) the President’s bare knees. – I advise reading Hrabal. – Jerzy Owsiak convinced us many years ago. However, he never donated Hrabal’s books to our Library 5inLodz.pl. Perhaps it was because of the bare knees… Back in the day, you didn’t just buy books, you had to find them. – You stood in lines, searched in bazaars – Jurek Owsiak used to say. – Your idea is great, these books carry the whole charge of time. They will gain the status of an exhibit. And that’s it. The Library 5inLodz.pl is growing, books are gaining the status of an exhibit with age. We don’t have Hrabal, nor others. We have (and read) Eliade’s Diaries. And there are parts that fit our situation perfectly. “I dreamed I was descending… to a well-known boat… it seemed foreign… attached to its side was another boat, which I didn’t notice at first and couldn’t figure out its shape or size. Almost unconsciously, I moved from my boat to this other, mysterious one. And suddenly I understand. Everything becomes wonderfully clear and simple. Everything: life, death, the meaning of existence… Walking on… this boat, I kept thinking: unbelievable, that no one has thought of this before, it’s so obvious.” And usually, at this point, one wakes up, when it turns out that no one considers it “so obvious”. This “lack of dimensions and shape” is almost a direct reference to our city of Łódź! Anyway, it’s comforting that at least some dreams of the deceased Romanians about the Ganges are not much different from the matter in which we have been digging for several years now. And it’s quite likely

Does Penderecki play better than Lewandowski did recently (in the national team)? Is it possible in 2024 to get a grant for reconstructing his scores, obviously using AI? Let’s gossip. Only gossip can counter the concrete-hardening collective memory, a memory of culture as vast and varied as a runway inscribed with neat letters in the right size: Common Good + National Memory. This makes it a type of memory we smoothly deal with. When needed, we all remind ourselves of some figure, usually never met in person, and start writing an essay on a given, anniversary topic. This is the scheme of media interested in culture. If by some miracle such a figure could be placed in the middle of this airport of national memory, from which we continuously try to take off towards the future, the mnemonic landscape’s scale would turn it into a barely noticeable shadow, a detail, a nuance, a tidbit. That’s the role of artists today, even in a society taught by the 19th century that the Artist doubles as a Prophet, Priest, sometimes even a Martyr. We live in an era when the old operating system of memory is no longer up to par, and a new one is still not on the market. Even in art, there are figures who have managed to mark their importance as undisputedly as in sports. In post-war Polish culture, this happened in a similar way, thanks to a competition at least twice. In 1948, thirty-four-year-old Henryk Tomaszewski received five first prizes at the International Film Poster Exhibition in Vienna. All fair and square, works marked with various emblems. In 1959, at the Second Young Composers Competition, twenty-six-year-old Krzysztof Penderecki won three first prizes. For certainty, Penderecki wrote one piece with his right hand, another with his left (he

It should be evident to all, since it refers to, sustains, and encompasses everyone and everything, it should not itself cause trouble to anyone. What should be, “but is not, does not get written in the register.” Perhaps from this common, folk belief stems the linguistic and functional stagnation of many constitutions. The more erudite, those not devoid of deep and extensive jurisprudence, constitutionalists refine the wording and interpretation of constitutional articles, the fainter the idea of the constitution in everyday reality appears. A reality that reduces everything, as far as possible, to the simplicity of a game for all. To a game fast, hard, so obvious that our eyes widen in fear. Is the banal, repetitive act of re-writing a text fragment, already printed in sufficient numbers, of any real use? Does re-writing a text, which instantly appears on the screen, allow someone nearby, often smaller, younger, struggling more, to explain the most important principles of our daily activities? This time it’s not about the text, not about the language, not about the inevitable errors and mistakes. We do not collect, we do not ask about preferences. We do not track habits. We are rewriting the Constitution to the last dot, and it’s about something that is one of the sources of spontaneity in each of us, it’s about memory and attention. Private memory, dreamed attention, spontaneous. One can be satisfied, but must be demanding, attentive, thirsty for novelty and culture. One cannot succumb to apathy, then one cannot enliven the Things important to us, and these Things must continually, anew, endlessly be enlivened – even when others say that they are so commonplace that they are not worth writing down. Common Things are everywhere, even where fiber optics have not yet been laid. What else do we need?

In long-standing uncertainty, most species either give up or significantly reduce sexual activity. A comparative study of the level of sexualization in images from the second half of the 20th century and this decade’s iconosphere might be a clear proof of a change as uncomfortably noticeable (and lacking in sex appeal) as global warming. In both cases, nobody wants it. Yet, we must go to the elections. In a week, the landscape will begin to lose such picturesque, significant, emotion- and association-stirring surnames. Observing how chance or necessity places candidates side by side, it’s hard to resist the thought that only Franciszek Bohomolec knew how to turn such coincidences into an instructive comedy, for the common good and the improvement of the Republic. This somewhat forgotten author unhesitatingly exploited the power of his characters’ surnames. When, in “Marriage from the Calendar”, first staged in 1766 at the National Theatre in Warsaw, the nobleman Staruszkiewicz decides to marry off his daughter Eliza to another, hereditary nobleman Marnotrawski, it’s clear he’s making a mistake. His sister, Mrs. Bywalska, tells him so on stage, but the nobleman gave his word. Thus, to save the young lady from an unloved suitor, the play ends with scuffles over debts and the fortunate intervention of a native German, Ernest, an officer in the Polish army, who loves Eliza reciprocally. Back in the turbulent Stanisław era, the audience reportedly applauded; today, it might depend on political sympathies. However, there is progress in politics.

The 34th Comic and Games Festival in Łódź has just concluded. In 1991, at a time when no one knew what the new, “Western” reality in Łódź would look like, the National Convention of Comic Creators appeared. Comics, a quintessentially Western form, are now ubiquitous but still associated with the West and its immersion in an excess of images. Characteristics so typical for Western mentality, such as irony and a tendency to satirically “exaggerate” any depiction of reality, find perfect expression in comics. Comics are a kind of play with what is established, fixed, and inviolable. They are part fairy tale, part baloney, and part blunt accuracy. They are as much a form of narration as they are visual. Notice how, every now and then, some “serious” part of everyday life starts to resemble a comic strip. The end of an election campaign effortlessly turns almost all social life into a comic. A significant portion of the citizens would vote for enshrining the constitution in comic form. For many, the Decalogue is a comic form, given its simplicity and frame-by-frame structure. The variety of types, genres, trends, and fashions in comics, as seen in successive editions of the Łódź festival, is immense. Among the many awards given in Łódź, the award for the comic strip, an elementary, brief, laconic form consisting of three to five frames (5 x 5 cm), is noteworthy. The award, given for the second time in collaboration with the Przekrój Foundation in the Zbigniew Lengren competition, is the Professor Filutek statue. Professor Filutek, a character created and drawn by Lengren for Przekrój for over half a century (from 1948 to 2001), did everything he could to change the Eastern reality into something better. Perhaps that’s why his adventures were popular in such amiable countries as East

But we also know that a good haggle is needed. Like in trading – quick reflexes are essential. You can be for it or against it, everyone (for each person) will find at least a small, satisfying role for their own fantasy in such a convention. One has to seek a moment of relief amidst the battleground landscape of the surrounding campaigns. We have to survive this, make wise choices, and retain strength for our own plans after the elections. More depends on this than on the elections themselves. All on the house, courtesy of Art Atlas and our collective imagination. Let’s sell Poland! “Selling Poland”, considering the partitions, is an excellent topic for a doctoral thesis, perhaps on 19th century iconography. A theme briefly formulated, working like a stimulus. The 19th century (thus, from our perspective, already after the sale) united Europe through steam and trade. It was no different in our Łódź. In art, this period can be defined as a long time of increasingly self-enamored academicism. Nineteenth century academicism, as a mental stance, is not far from today’s admiration for the precision of aggregate and statistical representations in tables. Who knows if the turn of the 20th and 21st centuries won’t someday be called the era of neo-academism? The beginning of the 19th century, due to Napoleon’s Egyptian expedition and then Byron’s Greek guerilla warfare, valued oriental motifs, distant, straight from the wild east. “Selling Poland” can easily be set in such a convention. And if someone needs an “allusive” reference to the foreign and different, they will also benefit, as paintings from the turn of the 19th and 20th centuries show almost everything “just like in the movies”. If the Minister of Culture recognized such a need, it would be easy to commission the newly opened

Isn’t this kind of transformation displayed on the facades of Łódź? It’s worth stating clearly from the start that this festival is akin to the theater, which Grotowski called a degenerated ritual, degenerated because in ancient rituals there were no spectators, only participants. This year, you can go straight from the festival to another dark place: to the cinema (once there were cinemas in Łódź…). Go see “Doppelgänger. The Double” by Jan Holoubek. In such a city, which itself does not know who it is, who it wants to be, when it grows up like older cities, it’s not a bad idea. You may suddenly open your eyes like a Greek epoptes, Łódź is not a city, it is, in Łódź’s own words, Doppelgänger der Stadt. Nothing certain, nothing tangible, rather a phantasmagoria of flashes and projections. A quite successful model of modernity, get accustomed. The city has no rhythm. It has too many, mutually drowning each other out. We like this. We also like it, even when we do not think of settling in an archaic, rural calendar of the seasons. It seems to amuse us, but what if it was possible in a city way, the Łódź way, from sheer will, to create an unmissable festival, a festival as obvious as the harvest festival, why not. The idea that the festival and light go together is not new. The most famous, dating back to the middle of the second millennium BC and celebrated annually in September at least until the 5th century AD, the Eleusinian Mysteries changed those who participated in them, opened their eyes, led to seeing something. The initiate was brought through rituals to the highest degree of initiation, which was epopteia – seeing, contemplation. The initiate of the mysteries changed from a mystes with eyes

Let’s leave it aside when unimaginable things happen. On September 29, 2023, Lech Wałęsa turned eighty years old. An electrician by trade, who signed something on behalf of the majority several times without any authorization. A weave of writing and spirit, not obvious to post-1945 European history, inexplicably transferred directly from a biblical context, overturned the Cold War world order. Soon, more might depend again on our ticks on voting cards than we realize. Just a quirk of fate. A participant in Wałęsa’s 1991 press conference in London confirms that Wałęsa made two remarks there. Only his joke about searching for a wife in an overly spacious royal bed was picked up and publicized by the English press. Wałęsa’s second remark, when asked about his impressions of Windsor, was a sober warning from a practitioner about a fire that must break out with such a state of electrical installation in the castle. This impertinence of a worker from the continent was overlooked. In November 1992, a fire devoured over a hundred rooms in the northeast wing of Windsor. The scale of the destruction was such that the Queen opened part of Buckingham Palace to visitors to raise funds for the reconstruction.

At Atlas Sztuki, we don’t screen feature films. Even if it’s known (even before the premiere) that it may be a work leaving a significant mark in culture. At Atlas Sztuki, we often showed documentaries. Feature films are “displayed and played” at festivals. As long as we stick to the rules adopted by one industry or another, everything is in its place. The red carpet was rolled out in Gdynia, stars and well-known industry figures arrived, and media reports heated up the atmosphere of competition for the Golden Lions award. In such a situation, everyone knows what and when to do. Who should smile, who should not enter the frame of the working teams, who should keep a distaste distance, and who and for how long should enthusiastically elaborate during an interview about the chances for Polish cinema. In art, in its creation or reception it takes so little, just to stare inappropriately, to get engrossed in a book left by someone, to inhale unhealthy smoke, to mix up a bus number and then to struggle with the feeling that we are not in our place, that everything is not in its place. Festivals are a natural environment for such feelings. It’s nothing serious, it passes after a moment, without complications. It leaves a vague suspicion that tangling up simple matters is somehow necessary for us. Out of nowhere, phrases like “the conspicuousness of meaning” appear, completely impractical in daily life. From such conspicuousness, it’s only a small step to oddities like phenomenology, or the metaphysics dismantled by it. They have nothing to do with the professional film industry. Nothing, except for “the conspicuousness of meaning”. The constant confusion in language between the functions of a film projector and a laterna magica is one of the effects of this archaic,

Rzeczy rozstrzygające dzieją się szybko, nawet jeśli patrzącym z boku wydaje się, że trwa to w nieskończoność. Jak w malignie, jak w jednym spazmie. Dzieją się nie wiadomo jak, zawsze. To warto zobaczyć, to dodaje sił, ale jak to opisać nie bawiąc się w relację „na żywo”? Siatkówka jest wielka! Dzięki sztywnym, skomplikowanym zasadom siatkówka na pewnym poziomie bezczelnie zaczepia literaturę. Kłopot w tym, że literatura też powinna być na pewnym poziomie. Wielka. Szukając skutecznego przyjęcia takiej atomowej rozgrywki spróbujmy w usta Leona włożyć krótką pomeczową wypowiedź na gorąco. Leon (patrząc prosto w mikrofon): „Zaprawdę w ciałach naszych światłość jakaś wielka Balsamująca ciało – formy żywicielka, Uwiecznica… promienie swe dawała złote(…)” Trzymająca mikrofon: „Dziękuję za wypowiedź.” Można mniej osobiście, nie z perspektywy przyjmującego Leona, tylko z trybun w trzecim secie. Byłoby mniej więcej tak: „Reketierzy i bottsztaplerzy. Aks na dwa na traks, aks z ręki. Raz a raz plus raz to razym trzy, a raz naprzód. Duo bon na raz, to plus puszczalna trajda, idem niej.”  Krótka piłka, jak mówią. Niby dzień jak co dzień, ale włóżmy sobie na nos okulary w kolorze, w jakim wielki poeta chadzał na sojowe latte. Damy radę, wygramy.  Juliusz Słowacki (w siatkę grał podobno słabo): „A jednak ja nie wątpię, bo się pora zbliża…” A to było tak: „Zakończenie seta okazało się bardzo długie i pełne niezwykłych emocji. Przy stanie 23:23 asa zaserwował Kochanowski i to nasi siatkarze byli w lepszej sytuacji. W ataku świetnie grał Śliwka, a w obronie Semeniuk. Co chwila mieliśmy kolejnego setbola, ale nie zdołaliśmy żadnego wykorzystać. Dogodne szanse na zakończenie sprawy stworzyli sobie także Serbowie. Po wymianie na atomowe serwisy i morderczej, niesamowitej walce wygraliśmy 36:34. Ostatni punkt w secie zdobył blokiem Semeniuk. To był najdłuższy set na tych mistrzostwach Europy!” A teraz napiszmy TO jeszcze raz: nic się

As often as possible, we should take breaks from watching the remarkably vivid, large-format faces and figures of the national scene. They will stay with us at least until mid-October. And with a certain degree of fatigue and irritation, most of us think and decide a bit worse. That’s why breaks are important, where one can detach from what’s close. There’s an opportunity to detach in a cosmic dimension. India has landed on the Moon. Not entirely, for now, though the expression of the Indian Prime Minister promises much. Every strong, effective power in the 21st century relies to some extent on rockets (not necessarily armed). There’s no sign that power can be wielded solely based on programs and technologies that help level social differences, promote healthy behaviors, support culture and ecology. Spectacular demonstrations of strength and the limits of one’s own actions will be needed by any authority. Rather, the continuous crossing and shifting of such boundaries. This is a spectacle on the scale of proverbial games, without which mere bread delivery does not strengthen any power too much. The face of the Indian Prime Minister gazing at the rocket is a pleasant diversion. A wave of patriotic enthusiasm in a country of over a billion is something to watch. Such lunar episodes, seemingly detached from reality, create informal rankings in the global race of “forward, onward!”. Soon, we too will be celebrating the presence of a Pole in space, though here it seems that a calm, unhurried reading of Gombrowicz’s “Cosmos” in the school curriculum would give Our Nation much more. Unfortunately, this is far more complicated than a trip to an orbital station. It gets most interesting when we free ourselves from the context of political rivalry. India may undergo a deep transformation, probably taking more than

Tempo pojawiania się kolejnych komentarzy, artykułów, reklam odnoszących się do jednego epizodu z podobno nudnego meczu piłki nożnej jest godne uwagi. Najwyraźniej kultura, w jakiej żyjemy, jest dobrze skonfigurowana, czuła, szybko reagująca na okazje pozwalające na zwrócenie uwagi na własne produkty. To dobrze, jest to argument (argumentum ad populum, jak to na stadionie) świadczący, że żyjemy w zachodniej rzeczywistości, w skomplikowanych, długich łańcuchach symbolicznych znaczeń, w większości nastawionych na zysk, na pragmatyczną racjonalność. Łatwiej będzie nam poradzić sobie z próbami straszenia, że wszyscy możemy znów trafić w sam środek dantejskiego pejzażu, „w pół drogi” między Zachodem i Wschodem, raz jeszcze wylądować w środkowoeuropejskim bagnie, w którym ani się człowiek obejrzy a już stulecie minęło.  Uczmy się od lepszych, skoro drobny boiskowy gest staje się okazją do mówienia „o swoim”, zróbmy tak i my. Naszym produktem będzie Filozofia form symbolicznych (np. w świetnym tłumaczeniu Przemysława Parszutowicza). A nawet jakakolwiek lektura z tych napisanych przez Ernsta Cassirera o symbolach.  Zanim jeszcze nasi chłopcy zmierzą się w kolejnym meczu o wszystko z Albanią proszę w Cassirera kliknąć, chwilę mu poświęcić.   Gdyby nastąpił cud i kilkanaście procent ciężko pracujących Rodaków choćby „po łebkach”, zamiast reklam przed meczem, zapoznała się z uwagami Cassirera o dziwnych funkcjach symboli, żadne kolejne wybory nie musiałyby być – jak mecze kadry piłkarskiej – „o wszystko”. Obecność cudu jest niezbędna, bo ani szkoła, ani uczelnie, pochłonięte niemal jak piłkarze bezpardonową rywalizacja, nie mają czasu na takie bezeceństwa. Cuda, na szczęście, się zdarzają nawet „w Polsce, czyli nigdzie”.

Przed słonecznym weekendem, w piątek 8 września na zakończenie programu TVP postanowiła przypomnieć Kanał A. Wajdy.  Który z czynników zdecydował o emisji, można się tylko domyślać. Z jakiegoś marketingowego powodu stratedzy zjednoczonej Prawicy postanowili przekonać większość obywateli, że w 2023 wojna z Niemcami trwa nadal. Za chwilę, czy nam się to podoba, czy nie, weźmiemy udział w decydującej bitwie.   Druga, smutniejsza część filmu wlecze się w upiornym, cuchnącym labiryncie pod miastem. Bohaterowie szukają drogowskazu, wskazówki, napisu, hasła prowadzącego ku życiu. W filmie napisy są dwa: Wilcza i Kocham Jacka. Ten drugi zrobiła pewnie filmowa łączniczka Stokrotka ciągnąca przez ekran rannego podchorążego Koraba. Gdyby Wajda nie nasączył miłosnym sentymentem fetoru historii, wówczas zapewne sukces w Cannes w 1957 roku byłby mniejszy. Historia bez miłości jest zbyt mulista, historia gdzieś ze wschodu jest zwykle straszna w smaku.  Filmowe sztuczki Wajdy w 1956 musiały mocno wkurzać podporucznika AK, powstańca Władysława Bartoszewskiego, który w recenzji („«Kanał». Czy film o Powstaniu Warszawskim?”, „Stolica”, 1957, nr 23) zarzucał Wajdzie, że postacie są zupełnie nierealne, a żaden dowódca Powstania nie podejmowałby takich decyzji jak dowódca filmowy. Film, nawet historyczny, nie jest rekonstrukcją prawdy. Film jest zawsze projekcją światła świecącego teraz, do „teraz” prowadzącego. Jeśli nie musicie nie oglądajcie Kanału. To film wybitny, ale oglądanie go łatwe nie jest. Dla śmigających po sieci to film archaiczny (w Cannes w 1957 spotkał się z Siódmą pieczęcią Bergmana, obydwa ex aequo dostały Srebrną Palmę). Krata, pod którą Stokrotka mówi Korabowi, żeby nie otwierał oczu, bo słońce go oślepi jest ósmą pieczęcią. Lepiej o niej zapomnieć, niech tkwi na swoim miejscu jeśli nie chcemy oślepnąć. Po 1945 roku wyprodukowano w Polsce około dwudziestu filmów odnoszących się do Powstania. Kanał pozostaje najbardziej znanym, może najbardziej bałamutnym, mieszającym dantejskie pejzaże pamięci z kanalizacją.  Najbardziej wkurzające jest to, że tej jesieni grupka anonimowych,

Nie narzekamy na brak niusów. Nieoczywistym, a wartym rozważenia kierunkiem krótkiego wyjazdu może być Płock. Pomijając zachwycające, prawie romańskie drzwi do kolegiaty i podobno jeszcze starszą rzekę, po cichu podgryzającą wysoką skarpę, dobrym powodem wycieczki może być niewielka wystawa Okres przejściowy między poduszką a nożem.  Tytuł zdradzający dużą zręczność w układaniu znaczeń i liter z powodzeniem będzie mógł posłużyć pokoleniom politologów dla trafnego nazwania tego lata 2023, w historii gdzieś pomiędzy Starym Państwem a Średnim Państwem, niby nad Wisłą, a zarazem w zaświatowej nierealności wprost ze starożytnego Egiptu.  Nawet gdy wydaje się Wam, że u nas zaraz po Starym Państwie od razu będzie Nowe Państwo, na wystawę pójdźcie.  Wisi w malutkiej galerii, będącej zakamarkiem większej galerii, osadzonej jako instytucja kultury w budynku dawnej rytualnej mykwy. Zaskakująco często zdarzają się tam wystawy zmywające z głowy warstwy stereotypów i silnych przekonań „jak na pewno jest”. Może to duch miejsca?  A wystawa młodej artystki z Chorzowa, kiedy tylko zainwestujecie chwilę na uważne omiecenie wzrokiem precyzyjnie ciętych i jeszcze ostrzej formułowanych znaczeń, może się okazać małą „rewolucją  kopernikańską”. Pora na zmiany, a Kopernik jak pamiętamy (chyba ze szkoły?) też była Kobietą.

wymaga albo nastroju jak z końcowych scen Odlotu (Taking Off) Miloša Formana, albo analitycznych zdolności interpretujących komunikaty RPP RP. Mimo to warto ćwiczyć. Najbardziej tajemnicze jest stałe (od tysięcy lat, niezależnie od skali aktualnej wojny) przekonanie, że to, co najważniejsze albo da się spisać, podpisać i zapieczętować, albo – paradoksalnie – rozlewa się i płynie szybciej niż atramentowy kleks, czy ludzka krew.  W sumie wszystko jedno, byle by było w końcu hiper. „W archikatedrze warszawskiej odbyło się polsko-ukraińskie nabożeństwo w rocznicę rzezi wołyńskiej.” W wakacyjnym klimacie, w szortach, klapkach, korkach, kwiatach we włosach, można by taką ceremonię skwitować w krótkich słowach. Tym razem nie warto (https://wpolityce.pl/kosciol/653673-oredzie-kosciolow-w-80-rocznice-rzezi-wolynskiej-sprawdz). Nawet gdy komuś zupełnie nie po drodze z tak awangardowo ubierającymi się starszymi panami, jeśli nie planuje szybkiej i dalekiej przeprowadzki powinien rzucić okiem na podpisane w warszawskiej archikatedrze wspólne Orędzie Kościołów w 80. rocznicę rzezi wołyńskiej. Dokumenty kościelne mają swoja specyfikę. Ten w wielu miejscach odwołuje się do Jana Pawła, do wcześniejszych dokumentów, ale tylko w jednym (powtórzonym w tytule) do wersu z Listu do Rzymian. Zdanie napisane po grecku przez gorliwego Żyda, z zawodu oskarżyciela publicznego, zdanie napisane dwa tysiące lat temu ma teraz w warunkach wojny coś zabezpieczać, sugerować kierunek działań? Religijne szaleństwo? Być może, w końcu to wewnętrzne porozumienie między odłamami katolików, a gdzie ortodoksi, gdzie cała w nic już nie wierząca, zmęczona reszta?  Mimo to zanim pojawią się nowe komunikaty z frontu, zanim jesienią zaleje nas fala sporów o eksport plonów, zanim dziarscy i bezkompromisowi ideowcy każdej z nacji upomną się o swoje, zanim będziemy musieli nauczyć się rozmawiać o niczym z tymi, którzy wrócili z okopów i nie bardzo wiedzą jaki jest teraz rok, warto to orędzie przeczytać.  Nie ma w nim niczego nieostrożnego, hierarchowie mają do perfekcji opanowaną technikę unikania takich słów. Jest tytułowe odwołanie do dziwnego

Obrazy złe, obrazy niosące złe emocje oglądamy chętniej. Nie potrafimy ich nie oglądać, po to mamy wiązkę instynktów by nasz organizm potrafił się czasem ochronić niezależnie od nabitej myślami głowy. Jeśli dostrzegamy oznaki niebezpieczeństwa, będziemy w tę stronę bacznie zerkali. Korzysta z tego od zawsze polityka, marketing, korzysta każdy kto zabiega o cudzą uwagę.  Warto pamiętać, że takie obrazy oglądamy w recesji, i nie chodzi o stan gospodarczej koniunktury. Chodzi o sposób działania takich obrazów, wymuszają one recessio – mimowolne, instynktowne „cofanie się “. Niby manewr jak każdy inny, skoro mamy zagwarantowaną swobodę poruszania.  Kłopot w tym, że w czasie cofania się oczy mamy utkwione w jakimś frapująco strasznym obrazku. Widać na nich, jak na dłoni, że blisko, bliżej niż zakładamy, za naszymi plecami krok w krok postępują monstra stokroć groźniejsze od tych, na które się gapimy. W poniedziałek 11 lipca zacznie się szczyt NATO w Wilnie. Ktoś powinien zawieźć tam lwowskiego misia z drugiego albo trzeciego piętra bloku. Czy ktoś chce żyć w cyrku, którego główną atrakcją ma być tresura niedźwiadków oparta na strachu? Welcome to Russia. Podobno skuteczność systemu Patriot w przypadku rakiet to około 70%, zasięg to 100-160 km. Odległość z Lwowa do Rzeszowa drogą asfaltowaną wynosi 170 km.

a „Ziemię Obiecaną” Reymonta przepisujemy nie dlatego, że (jak chce profesor Krzysztof Pomian) ogarnęło nas „szaleństwo katalogowania” ludzi według ich charakteru (pisma). Choć „po prawdzie” taka namiętność nie opuszcza Europę do dziś. Nadal w popularnym przekonaniu historia sztuki zajmuje się odróżnianiem gotyku od renesansu, renesansu od manieryzmu, manieryzmu od baroku, baroku od klasycyzmu. Kompletnie inne znaczenie i zakres chronologiczny mają te same style w historii muzyki. Jeszcze inaczej jest w historii literatury. Kultura europejska to misterna koronka powycinana w nakładających się na siebie kategoriach, porządkach, katalogach zdarzeń. Radykalny minimalizm modernizmu (less is more) wytępił większość gatunkowych nazw styli wykonawczych. Dawno, dawno temu, w połowie XVIII wieku, w czasach Johanna Joachima Winckelmanna popularne stało się przekonanie, że Kunstgeschichte ist Stilgeschichte (historia sztuki to historia stylu). Styloznawstwo, przymus zaliczania wszystkiego co się widzi do jakiegoś stylu był europejską modą, rozrywką elit. Nie ma powodu by w latach dwudziestych XXI wieku nadal posługiwać się na zmianę modernizmem i postmodernizmem. Życie w ubogich ekosystemach jest trudne. W wielu zwracających na siebie uwagę wydarzeniach kultury masowej z łatwością można rozpoznać cechy przypisywane dawnym historycznym stylom. Uff, zaufanie wróciło. Barok zaczął z przytupem. Barok zafascynowany ogromnymi kontrastami, wielką skalą, teatralnym patosem, rozwibrowanymi emocjami jest naturalnym odniesieniem dla wielu najgłośniejszych wydarzeń w muzyce pop. Barok w historii muzyki to okres dysponujący magnetyczną siłą działania na słuchacza.  • od lewej: Antoine Coysevox, „Sława” („Fame”) na Pegazie; 1698–1702, wysokość: 3.15 m, Luwr. Resztę można łatwo wyklikać.

Palec traktowany jest jako symbol Ducha Świętego. Abstrakcyjna i niezrozumiała moc zawarta jest w małej, słabej części ludzkiego ciała (zob. Ambroży, Expositio evangelii secundum Lucam, VII, 93 Komentarz do Ewangelii według Łukasza). Metafora „Księgi Świata” (liber mundi) jest powszechnie znana. Wyobraźnia scholastyczna spopularyzowała to porównanie. W XII wieku Hugon z Saint-Victor napisał: „Universum enim mundus iste sensibilis quasi quidam libre est scriptus digito Dei, hoc est virtute divina creatus, et singulae creaturae quasi figurae”. (Didascalion de studio legendii 7.4; PL 176) Cały ten zmysłowy świat jest jak pewna księga napisana palcem Bożym, to znaczy stworzona Bożą mocą, a poszczególne stworzenia są w niej figurami”. W tym samym stuleciu Nizami Gandżawi (نظامی گنجوی) rozpoczyna Eskandar-Nâmeh (Romans Aleksandra Wielkiego) wersetem: „Twoje pióro to mądrość, twoja księga to świat”. Boga poznajemy po tym, że ma wszystko na wyciągnięcie ręki. A jednocześnie nasze palce są bardzo „duchowe”. Wystarczy palec, aby uruchomić potężną kratofanię (spójrzmy jeszcze raz na ilustrację Williama Blake’a). Nawet mały palec może działać niesamowicie. Sacrum jest bardzo zmysłowe. Vesper Lynd: „Gdyby jedyną rzeczą, która z ciebie została, był twój uśmiech i mały palec, nadal byłbyś bardziej męski niż ktokolwiek, kogo kiedykolwiek znałem”. James Bond: „To dlatego, że wiesz, co mogę zrobić z moim małym palcem”.

Warto o tej postaci pamiętać. Czytając w Szkicach piórkiem relację o upadku Francji latem 1940 z perspektywy cyklisty o wiele łatwiej uwolnić się od patriotyczno-sztampowej oceny wielu dziwnych postaci, jakie zamiast „bronić swojej ojczyzny”, walczyć, snują się dziś po Europie. Bobkowski, syn generała, do armii polskiej we Francji zgłosił się jako jeden z pierwszych. Nie został przyjęty. Znaczenie twórczości literackiej tego ekonomisty, gwatemalskiego modelarza, człowieka starającego się desperacko zachować niezależność od okoliczności dla kultury polskiej jest porównywalne ze znaczeniem Gombrowicza.  Poglądy miał proste: „Człowiek wolny, intelektualista, pisarz i poeta naprawdę wolny, który chce być wolny, będzie do końca tego świata miał coś z chuligana”.  Pod koniec lat pięćdziesiątych na prośbę Redaktora Giedroycia spisał Bobkowski lekko żartobliwy życiorys w trzeciej osobie. Epizod związany z pobytem we Francji przed wkroczeniem Niemców brzmi tak: „Oczekując na powołanie do wojska i nie chcąc korzystać z pomocy społecznej, utrzymuje się z prania bielizny, założywszy polską pralnię dla uchodźców pod firmą „Monsieur Sans-Gêne, Chlorcio i Spółka”, w której obok obficie używanego chlorku, czyli żawelu, był jedynym pracownikiem (…) Nie mogąc dalej kontynuować swego interesującego zajęcia praczki, wstąpił do francuskiej fabryki amunicji”. Ktoś, kto zakłada pralnię pod szyldem Duch Święty. Chlorcio i spółka i pracuje w niej jako jedyna praczka (no, chyba że robi się naprawdę zimno: „Wskutek tych mrozów musiałem przerwać od 10-go b.m. moją pralnię, bo mi stawy w palcach i w łokciach tak zaczęły puchnąć i boleć, że nie mogłem pracować. Bardzo mnie to przygnębiło, ale co robić. Jak się tylko możliwie się zrobi i choć trochę cieplej, to zacznę na nowo, tym bardziej, że klientela stale się dopytuje natarczywie o zdrowie „tej pańskiej praczki”. Ja tymczasem obkładam się trochę nieśmiertelną naszą rodzinną antiflogestyną i kuruję „tę moją praczkę”. Te mrozy dochodzące do minus szesnastu stopni przetrwaliśmy w naszym gołębniku zupełnie dobrze pomimo braku

Zdumiewające, że w świecie w całości ponoć utkanym z pikseli, rastrów, bitów i w kraju tak ceniącym kulturę ludową dopiero teraz, w czerwcu 2023-go otworzono Muzeum Wycinanki. Współczesność to jedna wielka wycinanka, kolaż szaleńca z nożycami do strzyżenia ludzi w ręku.  Muzeum powstało w miejscu Królewskiej Fabryki Papiery założonej w 1755 roku w Konstancinie nad rzeczką Jeziorką. Przeskalowana ludowa wycinanka pokrywająca polski pawilon na Expo w Szanghaju w roku 2010 spodobała się na świecie (https://www.bryla.pl/bryla1,85301,7561313,Polski_Pawilon_na_EXPO_robi_furore.html). Mimo tego, dopiero trzynaście lat później doczekaliśmy się placówki gromadzącej tradycyjne wycinanki. Uzbierało się ponad dwadzieścia metrów teczek z wycinankami w archiwum. Miejsce znalazło się w świetnie odrestaurowanym (https://www.modernizacjaroku.org.pl/pl/edition/3413/object/3883/muzeum-wycinanki-dawny-zabytkowy-dom-ludowy-na-os-mirkow-w-konstancin) budynku dawnego Domu Ludowego (i ochronki) dla pracowników papierni zaprojektowanym w 1908 przez Stefana Szyllera. Wycinanka jest zaraźliwa, patrzymy na neogotyckie gzymsy a widzimy ząbkowania z ponacinanej kartki. Zaskakująco mało wiemy o początkach tej tradycji. Najpierw musiał być papier, by pojawił się być może inspirowany kulturą żydowską (w której wszystko co styka się z literą nabiera znaczenia mistycznego) zwyczaj dekorowania domu przy pomocy wycinanki. Podobno ostatni dobry do wycinanek papier pochodzi z lat sześćdziesiątych XX wieku, z zamówienia ówczesnego Ministerstwa Kultury dla twórców ludowych.  W kulturze nadmiaru wycinanie powinno być praktyką powszechną, umiejętnością ćwiczoną od najmłodszych lat. Nawet gdy w dorosłym życiu ktoś się nie powiedzie i zajmie się na przykład polityką, sprawne wycinanie (w narodowym stylu) może się przydać, już na wakacjach. Niby wakacje, żadnej szkoły, a tu przez całe lato i początek jesieni trzeba będzie intensywnie edukować się “w temacie” krajów muzułmańskich, kierunków migracji z takich krajów, oby nie “w debacie” na temat odbudowywania kalifatów, gdzieś daleko na południu Pirenejów. Czemu nie, ale dlaczego wszystko to na poziomie gumna? Dlaczego w tak prymitywny sposób, przypominający staropolski oklep cepem? Jeśli realna polityka musi być demagogiczna, niech będzie, ale dem-agogos, prowadzący lud chyba nie musi wcale

Nie musimy nic ściągać, nic downloadować, nie musimy martwić się o jakość. Uczmy się od nich nie tylko w święta.  Fresk z San Fermo Maggiore w Weronie, podobno w tym uniwersum “ma granice nieskończone”.

Tina Turner „zaczytywała” książki Edgara Allana Poe. Gombrowicz nie znosił Balzaka. W roku 1958 pisał: „Nie znoszę jego Komedii ludzkiej. Pomyśleć, jak łatwo najlepsza zupa ulega zepsuciu gdy dodać do niej łyżeczkę starego tłuszczu lub odrobinę pasty do zębów. (…) Łatwiej znienawidzić kogoś za dłubanie w nosie, niż pokochać za stworzenie symfonii. Albowiem drobiazg jest charakterystyczny i określa osobę w jej codziennym wymiarze.” (Dzienniki, Niedziela, 1958). Gombrowicza czytamy. I co teraz, jak mieszać te przypadkowe i często przeterminowane składniki w naszym 5inKotle? W prawo mieszać, czy raczej do lewej, żeby odwlec przynajmniej moment kiedy ujawni się, że to, co przygotowano może figurować w karcie (czy raczej na panelu: order & collect) jako komedia ludzka? Taki los trwałych przedsięwzięć, fundacji, instytucji, a zwłaszcza „instytucji kultury”. Ich zamiarem i celem jest zawsze krzątanie się w celu sprokurowania symfonii (symphonia Mundi), a z czasem okazują się zlepkiem małości i zjełczałych drobiazgów. Jeśli będziemy pożywności dodawać do tej książkowej pulpy postaramy się o tłuszcz dobrej jakości, wieloletni, wysezonowany. Wydaje się to coraz bardziej znaczące. Bo co się stanie, jeśli zaczniemy czytanie opisywać jako proces, w wyniku którego powstają zanieczyszczenia i odpady? W wielu dystopiach książki są czymś zabronionym i niszczonym jako niebezpieczne (na przykład powieść Raya Bradbury Fahrenheit 451). Czytanie oraz ślad węglowy to chyba dostatecznie aktualny temat. Atlas Sztuki oczywiście i w tej dziedzinę również wykonuje szereg badań. W pomieszczeniu w jakim znajduje się czytelnik i książka nie zachodzą żadne nieoczekiwane zmiany parametrów jakie potrafimy rejestrować. Jesteśmy w stanie zarejestrować zmianę wskaźników, które uznaje się za związane z neuronalnymi korelatami świadomości {neural correlates of consciousness (NCC) takich jak: aktywność elektryczna i zużycie tlenu przez obszary mózgu}, być może aktywność hormonalną. I tyle. Wygląda na to, że podobnie jak w przypadku mikroświata to, co wiemy o czytaniu w większej mierze jest efektem modeli dedukcyjnych,

28 maja rozstrzygnęły się wybory „o wszystko”, wybory prezydenckie w Turcji. Stopień polaryzacji poglądów był w Turcji bardzo podobny do tego u nas. Poziom emocji, ilość inwektyw używanych zamiast argumentów też. Bajka o zasadniczym wyborze między patriotycznym konserwatyzmie i kosmopolitycznym lewactwie podobna. Zaangażowanie aparatu państwa po jednej ze stron też.  Turcy wybrali.  Co jest ważne w tym wszystkim dla nas? Uświadomienie sobie, że wyliczone wyborcze „atrakcje” jakie nas czekają tego lata są czymś powtarzalnym, czymś wydarzającym się w pozornie zupełnie różnych kulturach. Ćwiczmy hasło popularne w pierwszej turze tureckich wyborów: „Wszyscy jesteśmy Turkami”. Może się nam przydać.  Choć niewykluczone, że koniec końców okazać się może, że „Wszyscy jesteśmy Turczynkami”. „Nursema nasıl oy verirdi? – Jak zagłosowałaby Nursema?” To najpopularniesze pytanie ostatniego etapu kampanii wyborczej, nawiązujące do bohaterki serialu „Kizilcik Serbeti”.  Wybór płci jako wybór polityczny to też nowy standard w polityce XXI wieku. Zabawne, że dzieje się to w tym samym miejscu, w którym jeszcze przed neolitem, kilkanaście tysięcy lat temu zaczęła się powolna, ogromna zmiana wyobrażeń odnoszących się do płci. Starsze, paleolityczne kobiece idole o szerokich biodrach ustąpiły pola bohaterskim, szalonym męskim wojownikom. Tym, którzy nadal, przy każdej elekcji (erekcji?) prowadzą do boju, do końca, szarżują na cały wrogi świat.   Rysunek satyryczny z tekstem: „Wszyscy jesteśmy Turkami”; Katarzyna Kozyra, „Więzy krwi”, 1995; Postać kobiety Gobekli Tepe, warstwa II, 7500-6000 lat przed naszą erą;  Wojownicy, m.in. na reliefie z Sayburc, z VII(?) tysiąclecia p.n.e., ściskający członek w garści, atakowany przez dwa lamparty. Podobno najstarsza znana scena z narracją, długi serial.

Proszę pomyśleć jakie znaczenie ma fakt, czy przytrafi się nam eksplozja dobrej jakości, czy jej chińska albo koreańska podróbka. Oczywiście celność, jakość, zasięg broni z której się zabija wpływa na efektywność zabijania, ale niekoniecznie ten, z kim walczymy musi na to zwracać uwagę. Wojna w Ukrainie nie jest formą rywalizacji jaką są w stanie pojąć mieszkańcy Europy, którzy jak pisał Tuwim:  „(…) – widzą wszystko  o d d z i e l n i e: Że dom… że Stasiek… że koń… że drzewo…” Na razie i my, i media wszystko w przebiegu wojny w Ukrainie doskonale rozumiemy. Czego tu nie rozumieć: wojna jest tylko formą presji ekonomicznej i kulturowej, prowadzoną środkami brutalniejszymi niż zazwyczaj. Wrogie przejęcie to termin doskonale znany bankowcom i biznesmenom. Technicy, inżynierowie, umysły ścisłe i precyzyjne doskonale rozumieją, że to technika wojskowa, jej ilość, jakość zdecyduje o przebiegu wojny. Ekonomiści od razu wiedzieli kto wygra, skoro saldo handlowe obydwu walczących stron jest takie, jakie jest.  Patrzymy na te wojnę jak dziewiętnastowieczni mieszczanie patrzyli na Wojnę Krymską. Wojna jest, ale w najmniejszym stopniu nie narusza reguł codzienności. Jest pod kontrolą, obserwujemy ją, dokładamy starań by się nie powiększyła. Pożary się zdarzają, ale z pewnością nie będą apokaliptyczną katastrofą globalną. Ten rodzaj zachodniego myślenia jest niedomknięty, niekonsekwentny, niespójny i może to być groźne. Traktowanie wojny jako zjawiska ekonomicznego i gospodarczego, dającego się kalkulować mimowolnie zakłada, że nadal działają rozróżnienia przy pomocy których opisujemy rzeczywistość. Dla Zachodu, szczególnie dla Zachodu drugiej połowy XX wieku takim pojęciem jest pojęcie taniej podróbki. Angielski wykształcił szczególnie bogatą frazeologię: cheap reprint, cheap imitation, cheap fake, cheap knockoff, cheap copy po bardziej personalne: total sham, bargain basement stand. To frazeologia budująca całą hierarchię Zachodu, oparta na historycznym poczuciu „wyższości” i podległości. De facto wojna jest brutalną formą ustalania nowej hierarchii. Nie ma natomiast czegoś takiego